کتاب حقوق جوانان در جمهوری اسلامی ایران نشر دانشگاه امام صادق (ع)

زمانی که موضوع حقوق به معنای اعم و حقوق جوانان به معنای اخص مطرح می­شود، اولین و شاید مهم‌ترین سؤال این است که حقوق مورد نظر در قبال تکلیف یا تکالیفی تشریع و تقنین شده یا حقوقی است که در ازاء آن وظیفه خاصی وجود ندارد؟ در پاسخ به این سؤال باید گفت همان‌طور که در کلام امیرالمؤمنین علی (ع) آمده است که «حقی برای کسی نیست، مگر آنکه بر عهده­اش هم حقی هست و به‌عهده کسی حقی نیست، مگر آنکه برای او و به نفع او هم حقی هست‌» (نهج­البلاغه، خطبه ۲۰۷). قطعاً حق در قبال تکلیف است و انسان­ها به­طور عام و جوانان به­طور خاص در ازاء هر حقی که دارند، مکلف به تکلیفی هستند. در این کتاب نیز اگرچه با عنوان «حقوق جوانان در جمهوری اسلامی ایران» به رشته تحریر درآمده و موضوع آن بررسی حقوق است و نه تکالیف، سعی شده است متناسب با محورها به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم به تکالیف اشاره شود، هرچند اگر تحقیقی و نوشتاری منحصراً در باب تکالیف جوانان یا با موضوع مقارن حقوق و تکالیف به نگارش درآید، وظایف بیشتر و متنوع­تری را در برخواهد گرفت که البته پرداختن به آن از وظیفه و رسالت این نوشتار خارج است. دلیل این سؤال و این موضوع آن است که پرداختن به یکی از دو بعد مطلب و غفلت از دیگری باعث ایجاد آثار و نتایج نامطلوبی خواهد شد. اصرار صرف بر تکالیف و عدم توجه به حقوق موجب خواهد شد که افراد احساس کنند به نوعی بردگی دچار شده­اند و دائماً مجبور به انجام وظایفی هستند که در قبال آن و متناسب با آن، صاحب حق و امتیازی نمی­شوند و انگیزه خود را جهت ادامه حرکت و انجام تکلیف از دست می­دهند. از سوی دیگر در صورتی که فقط بر حقوق افراد تأکید شود و از تکالیف آن‌ها صرف‌نظر شود، نتیجه کار چیزی جز ایجاد روحیه طلبکاری و در نتیجه نارضایتی نخواهد بود؛ زیرا اگر فردی دائماً خود را محق بداند، مستمراً از همگان توقعاتی دارد که او را در موضع طلبکاری قرار خواهد داد و در عین حال طبیعتاً در هر زمان و هر مکان به حق و مطالبه مورد نظرش دست نمی­یابد و لذا احساس می­کند به او ظلم شده و تبدیل به موجودی ناراضی می­گردد که این امر تأثیر مستقیمی در کنش و واکنش­های او در قبال دیگران خواهد داشت. حال اگر فردی که در معرض این سوء‌تفاهم قرار گرفته است جوان باشد، نتایج به مراتب نگران­کننده­تر خواهد بود.