کتاب مبانی فقهی نهادینه سازی شعائر دینی نشر دانشگاه امام صادق (ع)

حجاب به‌عنوان یکی از مشخصه­های فرهنگ اسلامی امری است که از اَوان بعثت پیامبر بزرگوار اسلام از سوی پروردگار مورد توجه قرار گرفته و درباره رعایت آن سفارشات اکید گردیده است. اینکه حد و حدود حجاب در مورد زنان به چه صورت است و هر یک به رعایت چه بخشی از آن ملزم شده­اند خود بحث مفصلی است، اما اینکه کلیت حجاب از نظر دین مبین اسلام امری ضروری و از واجبات است، محل اتفاق بوده و فقهای بزرگوار تشیع از آغاز بر آن صحّه گذارده­اند. در طول تاریخ معاصر ایران، به‌خصوص بعد از انقلاب مشروطیت، حجاب در اجتماع همواره به‌عنوان یکی از مسائل مبتلا بهِ جامعه، معرکه­ای از آراء و نظریات موافق و مخالف را پیرامون خود بوجود آورده است که دامنۀ آن تا به امروز نیز ادامه دارد. از انقلاب مشروطه به بعد و در اثر ارتباط ایرانیان با اروپا و فرهنگ غربی، زمزمه­هایی از مخالفت با حجاب زنان در اجتماع مطرح شد، که البته این مخالفت­ها در ابتدا بیشتر ناظر به حجاب کلّی زنان، که شامل پوشیه و نقاب هم می­شد، در جامعه بود. اما کم‌کم با کشمکش­هایی که بر سر این موضوع پدید آمد، اصل و کلیّت حجاب مورد حمله مخالفان قرار گرفت و کار تا بدانجا پیش رفت که در دیماه سال ۱۳۱۴ فرمان کشف حجاب توسط رضا خان صادر شد. از آن تاریخ به بعد همواره بحث بر سر مسئلۀ حجاب، بین موافقان و مخالفان آن ادامه داشته است. با پیروزی انقلاب اسلامی، یکی از اولین مسائلی که مورد توجه قرار گرفت، حجاب زنان در ادارات و به‌تبع آن معابر عمومی بود. این دغدغه­، هم­اکنون نیز با گذشت بیش از سه دهه از پیروزی انقلاب همچنان ادامه دارد و رسیدن به جوابی قطعی در مورد شیوۀ عملکرد و برخورد صحیح با آن، هنوز با مشکلات و ابهاماتی مواجه است. برخی از سؤالاتی که در این حوزه رخ می­نمایند عبارتند از: یک. نهادینه­سازی شعائر و واجبات دینی در جامعه با چه ملاک و معیاری است. به بیان دیگر برخورد حکومت اسلامی در قبال ترویج شعائر دینی، مانند حجاب، و روش­های نهادینه نمودنشان در جامعه­ای که تحت رهبری حاکم اسلامی اداره می­گردد، به چه صورت باید باشد؟ به‌طور کلی آیا ورود حکومت اسلامی در مسائل فرهنگی و شعائر دینی، با استفاده از قوه قهریه مبنای فقهی دارد یا خیر؟ دو. استفاده از احکام حکومتی و احکام ثانویه توسط متولّیان حکومت اسلامی در راستای پیاده­سازی واجبات دینی همچون حجاب در جامعه با چه ملاک و معیاری است؟ سه. در صورت جواز استفاده حکومت از قوه قهریه جهت اجرای واجبات دینی، تفاوتی بین حریم خصوصی افراد و حریم عمومی جامعه وجود دارد یا خیر؟ و حفظ حجاب (به عنوان مصداق بارزی از شعائر دینی) در کدامیک از این دو حوزه قرار می­گیرد؟ چهار. سیرۀ عملی رسول خد‌ا(ص) و امیر مؤمنان(ع) به‌عنوان دو نمونه از حکومت­های دینیِ مورد تأیید در تاریخ اسلام با مقوله پیاده­سازی شعائر دینی در سطح جامعه، از جمله حجاب، چگونه بوده است؟