کتاب سوگ نشر قطره

مرگ سکوتی سنگین و همیشگی است. از دست دادن عزیزان بسیار تلخ و غم‌انگیز است و هیچ انسانی در جهان یارای مقابله با این روند طبیعی را ندارد. چگونگی واکنش نسبت به این واقعه می‌تواند به زندگی انسان معنایی دوباره ‌ببخشد. سوگ که با مرگ عزیزان قدم به زندگی انسان می‌گذارد یک اندوه سطحی و مقطعی نیست بلکه پدیده‌ای انسانی و چندبعدی است که هر شخصی آن را به شکل منحصربه‌فرد تجربه می‌کند. واکنش انسان‌ها نسبت به فقدان به عوامل متعددی نظیر میزان صمیمیت، باورهای فرهنگی و اجتماعی بستگی دارد.

تفاوت سوگ و سوگواری

سوگ به واکنش‌های عاطفی و احساسات ناشی از مرگ و فقدان عزیزان اطلاق می‌گردد و شامل فرایندهای فیزیولوژیکی و روانی است. غم یکی از شایع‌ترین واکنش‌های انسان نسبت به پدیده سوگ به شمار می‌آید درحالی‌که سوگ طیف وسیعی از احساسات مختلف را در برمی‌گیرد. احساس گناه، خشم، پشیمانی و حسرت از دیگر احساساتی است که به سراغ فرد داغ‌دیده می‌آید. تفاوت در پیشینه‌ی فرهنگی و خانوادگی می‌تواند مراحل سوگ را بسیار پیچیده و طولانی کند. سوگواری به مرحله‌ی پس از سوگ گفته می‌شود. سوگواری فرایند طبیعی حل سوگ و بازیابی روانی است. سوگواری اغلب با سنت‌ها  و آیین ‌ها برگزار می‌گردد. سوگ و سوگواری لزوما همزمان اتفاق نمی‌افتاد.

مراحل سوگ و سوگ‌درمانی

سوگ شامل چند مرحله‌ی مختلف است. تجربه‌ی سوگ برای افراد مختلف متفاوت است و همه‌ی آنها روند مشابه را تجربه نمی‌کنند  علاوه بر آن مراحل سوگ از یکدیگر تفکیک نشده‌اند و با یکدیگر همپوشانی دارد. اغلب نظریه‌های سوگ مراحل انکار تا پذیرش را شرح می‌دهد. به طور کلی سوگ را می‌توان به 4 مرحله تقسیم کرد.

اجتناب سوگ: این مرحله با شنیدن خبر فوت آغاز می‌گردد، احساس خونسردی از اولین واکنش‌های فرد در این مرحله است.

مواجهه: فرد در این مرحله با واقعیت مرگ آشنا شده و احساسات شدید از خود بروز می‌دهد. واکنش‌های هیجانی می‌تواند شامل خشم، استرس و درماندگی باشد.

ترمیم: در این مرحله، فرد داغدیده مرگ را پذیرفته و با عوارض ثانویه‌ی آن دست و پنجه نرم می‌کند. تجدید نگرش در فعالیت‌های روزمره و هویت فردی بدون فرد متوفی بخش دیگر این مرحله است.  

بازگشت به زندگی:  فرد داغ دیده در این مرحله مسئولیت‌های روزانه خود را به طور کامل قبول می‌کند. او از طریق خاطرات و نمادهای به جا مانده از فرد متوفی با او پیوندی دوباره برقرار می‌کند. در این مرحله صلح و آرامش کامل برقرار می‌شود.

سوگ به انواع مختلفی دسته بندی می‌شود:

سوگ پیش بین، سوگ شدید، سوگ طبیعی و سوگ مرضی که خود شامل اشکال مختلف است. فروید معتقد است سوگ زمانی پایان می‌پذیرد که شخص داغدار انرژی خود را در جایی غیر از سوگ سرمایه‌گذاری کند.

درباره‌ی کتاب سوگ و نویسندگان آن

کتاب سوگ به داستان زندگی پنج نفر می‌پردازد. زندگی هر یک از این افراد به واسطه از دست دادن عزیزی، در یک لحظه متوقف شده است. این افراد کسانی هستند که در مواجهه با مرگ نزدیکان‌شان، تمامیت خود را باخته‌اند. و عشق و امید در زندگی آنها دیگر معنایی ندارد. دکتر عابدین و دکتر روبن زاده که از پژوهشگران و نویسندگان کتاب سوگ هستن، خود نیز رنج و اندوه سوگ را تجربه کرده‌اند. تجربه‌ی غم انگیز از دست دادن عزیزشان برای آنها مشوقی برای کندوکاو در جنبه‌های روانشناسی سوگ بوده است.

نویسندگان کتاب برای درمان مراجعین خود از روش‌ها و ابزارهای مختلفی بهره گرفته‌اند. رویکرد درمانی روان‌پویشی کوتاه مدت به مراجعین کمک می‌کند تا در مقابل واکنش‌های دفاعی و ناخودآگاه خود که از دوران کودکی آغاز شده و تا اکنون به تکامل رسیده است، ایستادگی کند و با احساسات خود روبه‌رو شود. ترکیب درمان روان پویشی  با تکنیک‌های دیگر باعث تجربه‌ی بهتر در مواجه با احساسات شده و کارایی این روش را افزایش می‌دهد.

برای درمان مراجعینی که داستان آنها در این کتاب آمده است از ابزارهای مختلفی نظیر ابزار «تعبیر رویا» و «جعبه‌‌ی شن» استفاده شده است. به کارگیری رویاها یکی از بهترین ابزارهای روانشناسی برای شناسایی عمیق‌ترین لایه‌های درونی انسان‌هاست. با استفاده از تحلیل رویاها می‌توان به دردها و رنج‌های مراجعان پایان داد. جعبه‌ی شن نیز نوعی بازی درمانی است که فضای مناسب جهت تجربه‌ی شناختی و هیجان را فراهم میکند.

دل‌آرام صالحی دانشجوی دکتری روان‌شناسی بالینی است. او در نگارش این کتاب و روایت داستان‌های واقعی مراجعان نقش قابل توجهی داشته و با  دکتر علیرضا عابدین و دکتر شرمین روبن زاده همکاری کرده است. کتاب سوگ توسط نشر قطره در 92 صفحه در سال 1396 به بازار عرضه شده است.

در بخشی از کتاب سوگ می‌خوانیم

سورنا جوانی بیست و یک ساله, تنها پسر یک خانواده‌ی شش نفری است که دو سال پیش خواهر دوقلوی خود. سارا را درآغوش خویش, به دلیل نارسایی قلبی از دست داده است. سر تا پا سیاه پوشیده, با نگاهی بهت آلود که می‌توان تصویر ثابت و منجمد دخترکی خندان را در مردمک چشمانش نظاره کرد. روبه روی من می‌نشیند. صدایش پر از خشم و انزجار است. مشت‌های گره کرده‌اش آماده‌ی نبردی بزرگ با سرنوشتی است که سارا را از او جدا کرده است. او سوگوار نبود خواهرش, گویی زندگی خود را نیز به فراموشی سپرده است و مسموم از قدرت عظیم مرگ، در سرگیجه‌های تهوع آورتکراری، ته‌مانده‌ی زندگی را از وجودش پس می‌زند.

از او خواستم داستان زندگی‌اش را بنویسد.

- نمی توانم کلمه‌ای بنویسم. تمام زندگی من در سارا خلاصه می‌شد. همه‌ی لحظات کنار او بودم. اکنون بدون او نمی‌توانم چیزی را به خاطر بیاورم...

سورنا از مرگ زودهنگام خواهرش سارا در دستان ناتوان و لرزان خود رنج می‌برد. مرگی ناگهانی که او را تا ابد سیاه‌پوش فقدان لحظات پرطراوت جوانی کرده است. قلب سارا برای او قلب پرتپش خاطرات پرشور کودکی, پر غرور نوجوانی و سرشار از آرزوی جوانی بوده است. اکنون که این ضربان ایستاده, قلب سورنا هم گویی به عصبانی اعتراض گونه دست زده است. ارتباط با دوستانش را قطع می‌کند. مبادا خنده‌ای» شادی هرچند کوچک او را به اتهام فراموشی بکشاند. بیش از قبل نگران خانواده‌ی خویش است؛ گویی دیگر خود سورنا وجود ندارد؛ هر آنچه هست تکه‌تکه‌هایی از خواهر, پدر و مادر اوست که اکنون باید برای کنار هم داشتنشان بیش از قبل زمان بگذارد. با این اقدام جبرانی سعی به کنار هم نگه‌داشتن خود فروپاشیده‌ی خویش می‌کند. اکنون که وارد اتاق درمان شده وجودش بسان علامت سوال بزرگی در زندگی معلق است.آیا می‌توان دوباره لحظه‌ها را شاد زیست، با آهنگ زمان رقصید و سارا را جاودانه به خود بازگرداند؟  سوگ واژه‌ی غریبی است برای یک پسر بیست و یک ساله که تمام عمر نفس‌هایش به دم و بازدم خواهری دوقلو گره خورده بود. در ابتدا که سخن می‌گفت شدت ادای کلمات، خشمی نه چندان نهان را که بر سراسر وجودش سیطره داشت، نشان می داد.