کتاب اعمال و مسئولیت های مدنی و کیفری محجورین مصطفی زارعی گرامی جعفری نشر انتشارات مینوفر

یکی از مباحث مهم در حقوق و قوانین مربوطه مبحث اعمال حقوقی و مسئولیت هاست که در دانشکده های حقوق تدریس می شود. مسئولیت اعم از مدنی و کیفری در قدیم با هم مخلوط بوده است مجازات کسی که جرمی مرتکب می شود در بسیاری از جرایم پرداختن خسارات بر قربانی خود بوده، چنان که (دیه) در حقوق اسلام همین موضوع و مفهوم را داراست. در واقع هدف از حقوق تنظیم زندگی اشخاص است پس در هر مورد که شخص ضرری بر دیگری وارد کند موظف به جبران خسارت است، یا به قولی می گویند در برابر او مسئولیت مدنی دارد یا ضامن است. این قاعده از دیرباز وجود داشته که: «هر کس به دیگری ضرر بزند باید آنرا جبران کند مگر در مواردی که اضرار به غیر به حکم قانون باشد و یا ضرری که بر شخص وارد آمده ناروا و نامتعارف جلوه نکند.» در حقوق کنونی نیز مبنای مسئولیت مدنی همین قاعده است. اگر چه این قاعده بر اشخاص محجور هم مترتب خواهد بود و حتی اشخاص مزبور موظف هستند آنرا جبران کند در رابطه با مسئولیت کیفری نیز همین قاعده پابرجاست. فرض قانونگذار این است که محجورین کسانی هستند که فاقد قوه درک و تمییز هستند و یا بصورت ناقص دارند و آنچنان توانایی عقلی و فکری برخوردار نیستند. پس با استناد به قوانین این نوع اشخاص رافع مسئولیت کیفری اند و معاف از مجازات اند لیکن اینگونه معافیت ها مانع از اخذ تدابیر تامینی و تربیتی در قبال آنان نیستند. بنابراین اعمال حقوقی اینگونه افراد اگر در حالت افاقه باشد نافذ خواهد بود در غیر این صورت باطل و کان لم یکن است و با اجازه ولی یا قیم خود تنفیذ می شود.