کتاب دستورالعمل اجرایی ارزیابی تاثیر اجتماعی و فرهنگی
اتاف

پایداری اتاف و استمرار فعالیت های علمی و پژوهشی مرتبط با آن، نشانگر اهمیت و ضرورت آن، کارکردهای نظام کنشی اتاف و تقاضای شهروندان و مدیریت شهری برای توسعه اجتماعی و پاسخگویی به نیازهای شهری از طریق انجام ارزیابی و برآورد پیامدهای اجتماعی، فرهنگی، سلامت و زیست محیطی طرح های شهری است؛ ازاین رو همت والای همه کنشگران اتاف در استمرار و فعالیت های اتافی و پایداری آن قابل تامل و تحسین است.

کسب تجارب، نهادی کردن نظام ارزشی و هنجاری با استمرار فرایند «جامعه پذیری اتاف»، شفاف سازی و هوشمندسازی در نظام کنشی اتاف موجب قاعده مندی و الگومندی فعالیت های مزبور می شود و همه این ها سبب تراکم انباشتی دانش نظری و عملی اتاف در کشور به ویژه در مدیریت شهری تهران خواهد شد.
شکل گیری و شروع به کار شوراهای تخصصی اتاف (شتا)، انجام عملیات و فعالیت های پژوهشی اتاف در بستر فرایندی سامانه هوشمند اتاف (سها) و آموزش های مرتبط با آن، حذف موانع و حل مشکلات عقد قرارداد پژوهشی پژوهشگران اتاف در قالب فرمت قراردادی یکسان، شفاف و شایسته، استمرار آموزش های حرفه ای پژوهشگران اتاف، گسترش فعالیت های اتافی به حوزه معاونت ها و سازمان های شهرداری، تالیف و تدوین منابع آموزشی جدید، استمرار فعالیت های مجله تخصصی اتاف، ارتباط مستمر با مراکز دانشگاهی و پژوهشی و... در سال ۱۳۹۳، مجموع رویکرد و فعالیت های اداره کل مطالعات اجتماعی فرهنگی و اداره پیوست است و از این روی دستورالعمل سال ۱۳۹۳ حاوی نکات خاص و جدیدی است که آگاهی و اجرای آن به منظور موفقیت اتاف و دستیابی به نتیجه، برای همه کنش ورزان حوزه اتاف الزامی است.
اداره کل مطالعات اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران امیدوار است با توجه به تجربیات کسب شده در سال های اخیر، گام های موثری در این زمینه بردارد. همچنین تلاش می کند فعالیت های این حوزه را با هدف کاربرد آن در مدیریت توسعه شهر تهران دنبال کند. امید است مجموعه اقداماتی که با همکاری اعضای شورای علمی اتاف، پژوهشگران و کارشناسان محترم اداره پیوست اجتماعی و فرهنگی در این زمینه انجام می شود، بتواند افق های روشن اتاف در اطلس اجتماعی کشور عزیزمان را فراهم سازد.

فاطمه ملک محمدی
مدیر اداره ارزیابی تاثیرات اجتماعی و فرهنگی

پیشگفتار

جوهره اندیشه خداباور، پیگیری کردن اهداف عدالت طلبانه، اخلاق مدار و انسان محور است. به همین سبب، همت مدیران شهرداری تهران، متوجه احقاق حقوق مردم، عدالت اجتماعی شهری و افزایش کیفیت زندگی شهروندان در سیاست ها، برنامه ها و طرح های مدیریت شهری تهران است. این امر مهم، در رهگذر شعار «گذر از سازمانی خدماتی به نهادی اجتماعی» بازنمود یافته و یکی از مهم ترین ابعاد تحقق این شعار، اجرای نظام مند، علمی و مستمر طرح های مطالعاتی ارزیابی تاثیرات اجتماعی و فرهنگی است.
تجربه تراکمی شش ساله انجام طرح های اتاف موجب شده تا از راه تولید انباشتی ادبیات اتاف، آموزش پژوهشگران، ایجاد بسترها و به ویژه استقرار ترتیبات نهادی، طراحی و نصب سامانه هوشمند اتاف (سها) و سایر اقدامات، شهرداری تهران به مهم ترین، اصلی ترین و معتبرترین مرکز و مرجع علمی و اجرایی در قلمرو اتاف در اطلس جغرافیایی ـ اجتماعی ایران تبدیل شود؛ به گونه ای که می توان تهران را در منطقه غرب آسیا و خاورمیانه، به گونه ای ممتاز، پایتخت اتافی خاورمیانه ـ غرب آسیا معرفی کرد.
مجموعه حاضر، دستورالعمل اتاف سال ۱۳۹۳است. این مجموعه تجارب انباشتی را در قالب نوشتار دستورالعمل اتافی، نظام هنجاری، و قواعد و دستورهای عملی انجام فرایند ارزیابی تاثیرات اجتماعی و فرهنگی در ساختار شهرداری تهران ارائه می کند تا مسیر اتاف، به صورتی شفاف تر و باقاعده تر استمرار یابد.
در دستورالعمل ۱۳۹۳، مجموعه قواعد راهنمای انجام اتاف در «سها» که یکی از اقدامات مهم نهادی، تسهیل گر و شفاف ساز مدیریت شهری تهران در حوزه اتاف به شمار می آید، تثبیت شده است. نحوه رعایت قواعد نگارشی، تکمیل چک لیست ها، راهنمای روشن تهیه طرح نامه، پایش هوشمندانه نظام کاربستی و... از اهداف و تجارب انباشتی نظام دستورالعملی اتاف برای مدیران، کارشناسان و پژوهشگران است.
توفیق در استمرار دانش اتاف، افق روشنی را برای خدمت رسانی بهتر خادمان شهرداری تهران به شهروندان عزیز نوید می دهد. این توفیق رهین تلاش همه همراهان اداره کل مطالعات اجتماعی و فرهنگی، اداره پیوست ارزیابی اجتماعی و فرهنگی، شورای علمی اتاف، استادان دوره های آموزشی اتاف، پژوهشگران، مجریان و ناظران اتاف است. از همه عزیزان انتظار نقد مشفقانه و پیشنهاد سازنده را دارم.

علی اصغر محکی
مدیر کل مطالعات اجتماعی و فرهنگی

فصل اول: کلیات

۱. اهداف سال ۱۳۹۳

* تقویت و توسعه کیفی طرح های اتاف؛
* ایجاد بستر های عینی و کامل تحقق اتاف (ایجاد شرایط قبل، هنگام و پس از اجرای اقدام مداخله ای ملزم به اتاف، ضرورت انجام اتاف، ایجاد مشارکت شهروندان، آموزش و در نهایت بهره برداری و نگهداری)؛
* برگزاری دوره های مقدماتی مجریان با الگوی آموزشی جدید؛
* برگزاری دوره های بازآموزی مجریان در سطح حرفه ای؛
* برگزاری دوره های بازآموزی ناظران در سطح پیشرفته؛
* اجرایی کردن کاربست با مشارکت حامیان بهره بردار؛
* توسعه فرایند اطلاع رسانی و رسانه ای کردن اتاف؛
* ارزیابی مستمر از فرایند اتاف (مجری، ناظر، طرح و...)؛
* آموزش و به کارگیری سامانه هوشمند اتاف؛
* برگزاری جشنواره برترین های اتاف در بخش های مختلف برای اجلاس سال ۱۳۹۴؛
* اجرای اتاف های سیاستی و فاز صفر.

۲. تعریف ها و اختصارها

معاونت: تمامی معاونت های شهرداری تهران؛
اداره کل: اداره کل مطالعات اجتماعی و فرهنگی معاونت اجتماعی شهرداری تهران؛
اداره: اداره پیوست اجتماعی و فرهنگی اداره کل اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران؛
اتاف: ارزیابی تاثیرات اجتماعی و فرهنگی؛
حامی ۱: مدیریتی که طرح را طراحی، اجرا و یا بودجه آن را تامین می کند؛
حامی ۲ (بهره بردار): مدیریتی که از طرح بهره برداری می کند و باید نظام کاربست به آن ها ارائه شود؛
حامی ۲ (ثابت): معاونت اجتماعی و فرهنگی مناطق، قائم مقام معاونت ها / قائم مقام مدیرعامل سازمان ها؛
حامی ۳: مردم اجتماعات محلی، سمن ها، گروه ها و تشکل های اجتماعی، خیریه وغیره، نخبگان محلی، هیئت امنا مساجد، تکیه ها، مدارس، بسیج، ستارگان ورزشی، هنری، علمی وغیره؛
مدیران اتاف: شامل مدیران مطالعات مناطق، مسئولان اتاف در معاونت ها و سازمان های شهرداری تهران؛
مدیر علمی: شخصیت حقیقی که دارای گواهی نامه معتبر برای انجام اتاف است (مجری اتاف)؛
اتاف درون منطقه ای / محلی: طرح هایی که قلمرو جغرافیایی آن یک ناحیه و حداکثر نیمی از نواحی یک منطقه را شامل می شود؛
اتاف منطقه ای: طرح های که قلمرو جغرافیایی آن کل منطقه و یا بیش از نیمی از نواحی یک منطقه را شامل می شود؛
اتاف فرامنطقه ای: طرح های که قلمرو جغرافیایی آن بیش از یک منطقه باشد؛
اتاف شهری: طرح های که قلمرو جغرافیایی آن بیش از شش منطقه باشد؛
شورای علمی اتاف: شورایی که اعضای آن از شخصیت های حقیقی مجرب علمی، پژوهشی و دانشگاهی با تجربه های اجرایی اتاف باشد و با حکم معاون اجتماعی و فرهنگی و یا مدیرکل مطالعات اجتماعی و فرهنگی منصوب می شوند و عمده وظیفه آن سیاست گذاری علمی اتاف شهرداری تهران است؛
شورای تخصصی ارزیابی اتاف: شورایی که اعضای آن با هماهنگی مناطق / معاونت / سازمان و اداره پیوست انتخاب و مهم ترین وظایف آن بررسی نیاز به اتاف اقدام مداخله ای و پایش واگذاری طرح های اتاف به مجریان است؛
شورای دفاع: شورایی که اعضای آن با هماهنگی مناطق / معاونت ها / سازمان و اداره پیوست انتخاب و مهم ترین وظیفه آن انجام مرحله دفاع و ارزیابی گزارش نهایی مجری اتاف است؛
شورای حل اختلاف اتاف: شورایی که اعضای آن از ترکیب شورای علمی اتاف، شورای دفاع مناطق / معاونت ها / سازمان ها و مدیران ستادی اتاف تشکیل و عمده ترین وظیفه آن داوری اختلاف فی ما بین مجری، کارفرما و ناظر است.