کتاب کارگردانان نشر قطره

گذشته تئاتر را مرور کنیم. تئاتر قرون‌ وسطا برخاسته از مذاهب و کمابیش ادبی است. بدون هیچ‌گونه جانب‌داری از نحوه‌ی ابراز هنری، رقص و موسیقی، دکور را به همان سادگی که در عمل بود بکار می‌بست. زیر نظر مدیر اجرایی تنها تجلی پرشور و مردم‌پسند، ایمان و اعتقاد اهمیت داشت. شور مذهبی مشترکی بین آحاد مردم اعم از بازیگران و نویسنده حاکم بود. نمایش همه‌ چیز را ایجاد می‌کرد. هرگز موضوع تحلیل آن مطرح نبود. در بطن این آمیزه‌ی به شدت بی‌قید، بشریت مدعی تحمیل مقوله‌های عقل و منطق بود. ابتدا موسیقی از ادبیات، سپس تراژدی و کمدی باید از هم جدا می‌شد و در مرحله‌ی بعد تشخیص این نکته که وجود اختلاف‌های جزئی در همین انواع نیز بی‌پایان است ضروری بود. علی‌رغم آن، رمز و راز نمایش به‌تدریج شکوفا می‌شد. آغاز این تغییرات در دوره‌ی رنسانس عملاً در قرن بوآلو به اوج خود رسید. تئاتر به زمینه‌ای برای تحقیقات و مطالعات روان‌شناختی مبدل شد. قهرمان، ویژگی نیمه خدایی یا مقدس خود را از دست داد تا فقط یک فرد باشد. با ظهور فلسفه‌ی دکارت که عملاً تا قرن ۱۹ حاکم بود مفهوم مذهب به‌طور موقت در تئاتر به جا ماند. گرچه در این کتاب تقدیر و زندگی انفرادی حتی استثنایی مطرح می‌شود، نویسندگان کلاسیک در مطالعه‌ی شخصیت‌ها به اساسی‌ترین و ابدی‌ترین جنبه‌های سرشت آنان که بین‌شان مشترک بود علاقه‌ای نداشتند. در عصر روشنایی، نمایش‌نامه‌نویسان فلسفی و تماشاگران روشنفکرتر، اعتقاد جدیدی درباره‌ی وحدت روحی و معنوی داشتند و آن چیزی نبود جز پیشرفتی شگفت‌انگیز و چیرگی عقل. موفقیت کمدی غم‌انگیز و نمایش‌نامه‌ی بورژوا بیش‌تر مرهون تمایل نویسندگان به تأثیر پرهیزگارانه است تا واقع‌گرایی موضوعات‌شان؛ و سرانجام کمدی انقلابی بومارشه رضایت عمومی، حتی رضایت قربانیان ۱۷۹۳ را در نظر داشت.