کتاب زیبایی‌شناسی در آثار ابن سینا، شیخ اشراق و صدرالمتألهین اثر حسین هاشم نژاد نشر انتشارات سمت

کتاب زیبایی‌شناسی در آثار ابن سینا، شیخ اشراق و صدرالمتألهین نوشته حسین هاشم نژاد توسط انتشارات سمت منتشر شده است. این کتاب اثری آموزشی و تحقیقی است که برای دوره‌های دانشگاهی طراحی شده و شامل چیستی زیبایی‌شناسی، تحلیل زیبایی‌شناسی در آثار ابن سینا، زیبایی‌شناسی در آثار شیخ اشراق و زیبایی‌شناسی در آثار صدرالمتألهین است. هدف اصلی کتاب تدوین و تحلیل مباحث پراکنده زیبایی‌شناختی در متون فلسفی اسلامی و فراهم‌آوردن تبیین‌های لازم برای تحلیل‌های بعدی است.

خلاصه کتاب زیبایی‌شناسی در آثار ابن سینا، شیخ اشراق و صدرالمتألهین نوشته حسین هاشم نژاد

کتاب با طرح این فرض آغاز می‌شود که زیبایی‌جویی و حقیقت‌طلبی دو گرایش فطری انسان‌اند که در پیوند با هم حوزه‌ای معرفتی به نام زیبایی‌شناسی را پدید آورده‌اند. حسین هاشم نژاد ابتدا تاریخچه مختصری از اصطلاح و تبدیل زیبایی‌شناسی به شاخه‌ای مستقل از فلسفه در غرب را مرور می‌کند، سپس ضرورت بازخوانی و تدوین مباحث زیبایی‌شناسی در سنت اسلامی را تبیین می‌کند. نویسنده تاکید می‌کند که گرچه متون فلسفی و عرفانی اسلامی سرشار از مباحث زیبایی‌شناختی‌اند، اما این مباحث پراکنده و نیازمند تحلیل نظام‌مند‌ هستند.

در فصل مربوط به ابن سینا، کتاب مباحث بنیادین مانند ماهیت زیبایی، نقش خیال و فلسفه شعر را بررسی می‌کند. ابن سینا به‌عنوان فیلسوفی که جایگاه ویژه‌ای در فلسفه اسلامی دارد، مباحثی را ارائه کرده که می‌توانند پایه‌های یک زیبایی‌شناسی نظری را تشکیل دهند. نویسنده متن‌های اصلی را نقل و سپس تحلیل می‌کند تا خواننده با استدلال‌ها و مفاهیم کلیدی آشنا شود.

در تحلیل آثار شیخ اشراق به مباحثی چون بیان‌گرایی، رمز و نماد و نقش نور و اشراق در تجربه زیبایی می‌پردازد. اگرچه این فصل از نظر حجم کوتاه‌تر است؛ اما به لحاظ محتوایی همه مباحث اختصاصی مکتب اشراق را پوشش می‌دهد. نویسنده تلاش کرده تا متون اشراقی را به‌گونه‌ای عرضه کند که خواننده بتواند پیوند میان تجربه زیبایی و معرفت اشراقی را دنبال کند.

در آخر نویسنده منشا هنر، فلسفه عشق و مفاهیم زیبایی‌شناختی در آثار صدرالمتألهین را واکاوی می‌کند. صدرالمتألهین در آثارش به تبیین رابطه عشق، جمال و آفرینش هنری پرداخته است و نویسنده با نقل و تحلیل این متون نشان می‌دهد که چگونه مباحث او می‌توانند چارچوبی غنی برای فهم زیبایی و هنر در سنت اسلامی فراهم کنند.

معرفی نویسنده کتاب زیبایی‌شناسی در آثار ابن سینا، شیخ اشراق و صدرالمتألهین حسین هاشم نژاد

حسین هاشم نژاد پژوهشگر، استاد فلسفه و معارف اسلامی و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران است. او در حوزه‌های پژوهشی فلسفه اسلامی، فلسفه هنر، زیبایی‌شناسی، معرفت‌شناسی و مطالعات قرآنی فعالیت کرده است. کتاب معرفت‌شناسی نوین در قرآن مبین از دیگر آثار اوست.

هاشم نژاد در مجلات علمی مقالاتی منتشر کرده و در موضوعاتی مانند تحلیل محتوای متون قرآنی و راهبردهای حکمرانی اسلامی نیز پژوهش داشته است. حسین هاشم نژاد را می‌توان پژوهشگری فعال در مرزهای فلسفه اسلامی و فلسفه هنر دانست که آثارش برای دانشجویان و پژوهشگران این حوزه مرجع و راهنماست.

چرا باید کتاب زیبایی‌شناسی در آثار ابن سینا، شیخ اشراق و صدرالمتألهین را بخوانیم؟

کتاب زیبایی‌شناسی در آثار ابن سینا، شیخ اشراق و صدرالمتألهین، یکی از معدود تلاش‌های منسجم برای تدوین و نظام‌مندکردن مباحث زیبایی‌شناسی در فلسفه اسلامی است. بسیاری از این مباحث در آثار فیلسوفان بزرگ پراکنده‌اند و نویسنده آن‌ها را گردآوری و تحلیل کرده است. خواننده با مطالعه این کتاب می‌تواند با زیبایی‌شناسی در سه مکتب متفاوت آشنا شده و دیدی جامع از عمق زیبایی اندیشه‌های اسلامی برای خود می‌سازد.

خواندن این کتاب فرصتی برای درک عمیق‌تر از جایگاه زیبایی و هنر در اندیشه اسلامی است و برای کسانی که می‌خواهند نگاه فلسفی به هنر را با ریشه‌های مذهبی، تاریخی و فرهنگی بررسی و مطالعه کنند، تجربه‌ای غنی فراهم می‌کند.

کتاب زیبایی‌شناسی در آثار ابن سینا، شیخ اشراق و صدرالمتألهین به چه کسانی پیشنهاد می‌شود؟

کتاب زیبایی‌شناسی در آثار ابن سینا، شیخ اشراق و صدرالمتألهین برای دانشجویان و پژوهشگران رشته‌های فلسفه، هنر و پژوهش هنر، یک منبع آموزشی معتبر است که در برنامه درسی دانشگاه‌ها نیز جایگاهی ویژه دارد. علاوه‌بر جامعه دانشگاهی، علاقه‌مندان به فلسفه، هنر و ادبیات نیز می‌توانند از این کتاب بهره‌مند شوند؛ زیرا متن کتاب با نقل مستقیم از آثار فیلسوفان همراه است و امکان تفسیرهای تازه و متنوع را فراهم می‌کند.

بخشی از کتاب زیبایی‌شناسی در آثار ابن سینا، شیخ اشراق و صدرالمتألهین

در ادامه بخشی از این کتاب آورده شده است تا مخاطبان بتوانند با لحن و نگاه تحلیلی نویسنده آشنا شوند.

در دنیای اسلام با وجود اینکه مطالب بسیار ژرفی هم در متون دینی، اعم از قرآن کریم و احادیث و هم در متون فلسفی و عرفانی، راجع‌به زیبایی شناسی هست؛ اما این مباحث تبدیل به یک شاخه مستقل از علوم و معارف نشده است. چنان‌که در سایر شاخه‌های فلسفی مانند معرفت‌شناسی و فلسفه‌های مضاف مانند فلسفه اخلاق و فلسفه سیاسی هم وضع به همین منوال است.

نوشته حاضر گام کوچکی در راستای تدوین زیبایی شناسی از منظر فیلسوفان مسلمان است. در این نوشتار ضمن ارائه تحلیل‌ها و تبیین‌های گسترده از مطالب مندرج راجع‌به زیبایی‌شناسی در آثار سه فیلسوف بزرگ مسلمان؛ ابن سینا، شیخ اشراق و صدرالمتألهين، تلاش شده است عین متن و مطالب آن بزرگان درباره مباحث زیبایی‌شناسی در منظر اهل فضل و اندیشه قرار گیرد تا زمینه برای تحلیل‌ها و تفسیرهای متنوع و گسترده فراهم شود.

جایگاه ویژه ابن سینا در فلسفه اسلامی سبب شده است اکثر مباحث بنیادین زیبایی‌شناسی مانند بحث ماهیت زیبایی بحث خیال و فلسفه شعر به صورت مبسوط در فصل اول مطرح شود.

در فصل دوم بحث‌های بیان گروی و رمز و نماد در آثار شیخ اشراق به طور مفصل مطرح شده و هر چند به لحاظ کمی این فصل کم حجم‌تر از دو فصل دیگر است؛ اما به لحاظ محتوا همه مباحث اختصاصی مربوط به زیبایی‌شناسی را در مکتب اشراق شامل می‌شود.

پیشنهاداتی برای دوستداران کتاب

در ادامه کتاب‌هایی مشابه معرفی شده است تا علاقه‌مندان بتوانند عمق بیشتری در مباحث بیابند.

·      کتاب آشنایی با فلسفه هنر و زیبایی‌شناسی نشر موغام

·       کتاب مدخلی بر زیبایی‌شناسی و حکمت هنر اسلامی نشر دانشگاه هنر اسلامی تبریز

·       کتاب درآمدی بر زیبایی شناسی ابن هیثم در کتاب المناظر نشر دانشگاه هنر