کتاب طنزآوران جهان نمایش جلد 34 نشر گویا

«کمدی» نوعی عالی از «نمایش» است. قصد از نگارش و نمایشِ «کمدی» خنداندن است و خندانیدن خود یک هنر است. «چگونه خنداندن» و گزینش هدف برای خندانیدن، شکل، جنس و یا گونۀ کمدی را مشخص می‌کند. کمدی را «گونه»ها بسیار است، چه از نظر ساختاری، چه از دیدگاهِ محتوایی، و چه برحسب انگیزه و هدف نویسنده یا مجری برای ارتباط با مخاطب خویش به ویژه به هنگام اجرا.

اگر به سادگی می‌توان سرچشمه‌های زایش و روند تاریخی گسترش و گونه‌گون شدن «کمدی» را در تئاتر ‒ به ویژه در تئاتر غرب ‒ دنبال کرد، اما ارائه یک تعریف مشخص از کمدی و دسته‌بندی و گونه‌شناسی آن، کار چندان ساده‌ای نبوده و نیست. برای گونه‌شناسی کمدی، گاه نه فقط باید برحسب دوره‌های تاریخی، که باید بر مدارِ سنت‌های فرهنگی هر قوم و سرزمین و حتا فراتر از آن برحسب سبک و سیاق و دیدگاه هر کمدی‌نویس، کار جمع‌آوری و پژوهش خود را در این عرصه به سامان رساند.

همین گستردگی در گسترۀ «کمدی» سبب شد که ما، از همان نخستین گام در راه انتشار این مجموعه (طنزآوران جهان نمایش)، بنای کار پژوهش امان را بر زمینۀ تنوع مضامین و ساختارها قرار دهیم. اما در طولِ راه، گاه همراهان، به ویژه خوانندگانمان از ما می‌پرسیدند که چرا از کمدی ایرانی سخن نمی‌گوئید؟ و یا چرا برحسب روند تاریخی به پیش نمی‌روید؟

در پاسخ به همین پرسش‌ها و به دنبال آن درخواست‌ها، از دفتر سی‌ام (هر چهار دفتر یک بار) به کمدی ایرانی پرداختیم و می‌پردازیم و اکنون برآنیم که هر چهار دفتر، یک بار، در درازای تاریخ کمدی‌نویسی قدم برداریم، و در این راه به نام‌آورانی اشاره کنیم که هر یک از آثارشان الگوهایی در کمدی‌نویسی محسوب می‌شوند و سرمشق‌هایی برای نویسندگان پس از خودشان تا به امروز. از یونان باستان و «آریستوفان» آغاز می‌کنیم و سپس به روم و «پلوتوس» و... «شکسپیر» و «بن جانسون» و... خواهیم پرداخت.

اکنون و در این دفتر (همچون دفتر پیشین، ۳۳) به سرچشمه‌های کهنِ «کمدی» و سرآغاز کمدی‌نویسی در غرب اشاره خواهیم کرد و از آریستوفان (به تعبیری «پدر کمدی‌نویسی») و آثار باقی مانده از وی سخن خواهیم گفت و بر بنا بر روند همیشگی کارمان در این مجموعه، آثاری از او را عرضه می‌داریم.

آثار آریستوفان را در دو گروه دسته‌بندی کرده‌اند: کمدی‌های «دورۀ کهن کمدی» و دوم آنهایی که به «دوره میانی» کمدی‌های یونان باستان تعلق دارند. در دفتر پیشین (۳۳) دو اثر از وی و از «دورۀ کهن» را آوردیم و اینک در این دفتر، دو کمدی از «دوره میانی» کمدی‌نویسی یونانی، و از او را پیشکش می‌کنیم.

-متن از پیشگفتار کتاب-