کتاب طنزآوران جهان نمایش جلد 20 نشر گویا

در تاریخچه کمدی‌نویسی، کمدی اجتماعی از قدیمی‌ترین گونه محسوب می‌شود.

در یونان باستان، آریستوفان، با رویکردی اجتماعی، رویدادهای مهم زمانۀ خویش را، در جامۀ طنز و گاه هجو در آثار خود می‌نمایاند. در رم باستان پلوتوس و ترنس، بیشتر به تحولات اجتماعی چشم می‌دوزند، اما آنان نیز، چون آریستوفان قضا و قدر آسمانی بر رویدادهای کمدی‌های خود حاکم می‌انگارند. کمدی‌های قرون وسطایی: فارس‌ها (آنچنانکه در دفتر چهاردهم همین مجموعه خواندیم) شرایط اجتماعی را در پس زمینۀ دور قرار داده و فقط به هجو صفاتِ نکوهیدۀ انسان می‌انگاشتند. شکسپیر، تضادهای اجتماعی را زمینه‌ساز طرح و توطئۀ کمدی‌های خود قرار می‌دهد. مولی یر پس‌زمینه اجتماعی را پررنگ‌‌تر می‌سازند و شخصیت را محور اصلی و اصلح می‌داند و کنش نمایشی را بر حسب خلق و خوی او طراحی می‌کند.

در قرن هیجدهم و در ایتالیا، کارلو گولدونی، ستایشگر مولی یر، در کمدی‌های خود، شخصیت‌های را خلق می‌کند که نه نیک‌اند و نه بد، بلکه نماینده معمولی مردمان شهرنشین زمانۀ اویند: بورژوازی حاکم بر جوامع اروپای سدۀ هیجدهم (دفتر شانزدهم همین مجموعه را بخوانید!) آغاز سدۀ نوزدهم تا دهۀ هفتاد آن زیر سیطرۀ «کمدی ودویل»های اوژن اسکریب و اوژن لابیش قرار دارد، و جامعه خلاصه می‌شود در طبقۀ بورژوازی شهری و مناسبات میان اعضای آن. نیمۀ دوم قرن نوزدهم مصادف است با تحولات عظیم اقتصادی، سیاسی و اجتماعی در اروپا و در این رهگذر، بیشتر از همه در ادبیات و هنر، تئاتر به ویژه کمدی تاثیر می‌پذیرد.

ناتورالیسم، صحنه را از زندگی روزمره پر می‌کند؛ تئاتر در دسترس همگان قرار گرفته و کمدی اجتماعی، در آغاز سدۀ بیستم راه شکوفایی خیره‌کننده‌ای را در پیش می‌گیرد. اندیشمندان اروپایی با تکیه بر دیدگاه‌ها و آرمان‌های «جمع‌گرایی مردمی» دگرگونی بنیادینی را در این زمینه بوجود می‌آورند که بیش از همه در هنرهای جمعی و گروهی به ویژه در تئاتر خودنمایی کرده است.

بی‌شک یکی از ادیبان اندیشمند نیمۀ اول سدۀ پیشین که با آثار کمدی خود جایگاه رفیعی را در میان طنزآوران جهان نمایش احراز کرده، ژول رومن فرانسوی است. رومن که در گرماگرم اندیشه‌های مترقی و نوی قرن نوزدهمی و بیستمی پرورش یافته بود، خود موسس مکتبی می‌شود که در پی گرد همآوری و تلفیق دیدگاه‌های انسان دوستانه زمانۀ خویش است. (اونانیمیسم).

در این دفتر از مجموعۀ «طنزآوران جهان نمایش» دو کمدی اجتماعی از این نویسندۀ اندیشمند عرضه شده است.

-متن از پشگفتار کتاب-