کتاب کاربردهای مطالعات فرهنگی اثر آنجلا مک رابی نشر انتشارات علمی و فرهنگی

کتاب حاضر کاوشی است دربارۀ برخی از مهم‌ترین نظریه‌پردازان فرهنگی معاصر. استوارت هال، پُل گیلروی، هومی بابا، پیر بوردیو و فردریک جیمسون برای محققان و علاقه‌مندان مطالعات فرهنگی و نظری فرهنگی نام‌هایی آشنایند. مفصل‌بندی هال، نقد گیلروی بر مدرنیتۀ نژادی‌شده، مواجهۀ بابا با موقعیت پسااستعماری، میدان و عادت وارۀ بوردیو و رویارویی جیمسون با پست‌مدرنیسم همگی مباحثی مهم در نظریۀ فرهنگی معاصر هستند. می‌توان از کتاب‌ها و مقالات گوناگونی دربارۀ هر یک از این متفکران، خواه به زبان فارسی و خواه به زبان‌های اروپایی، نام برد ولی یافتن کتابی که به همۀ این نظریه‌ها پرداخته باشد دشوار است. همین ویژگی است که کتاب کاربردهای مطالعات فرهنگی مک‌رابی را برای دانشجویان جامعه‌شناسی و مطالعات فرهنگی متمایز می‌کند. مک‌رابی، که خود از اولین فارغ‌التحصیلان مرکز مطالعات فرهنگی در بیرمنگام بود، سعی کرده است وجوه متفاوت اندیشۀ هر یک از این نظریه‌پردازان اجتماعی و مطالعات فرهنگی معاصر را معرفی کند و نحوۀ کاربست نظریه‌هایشان را بر متون فرهنگی در معنای موسعشان روشن نماید. البته شاید واژۀ «کاربست» اصطلاح مناسبی نباشد، گویی نظریه‌های فرهنگی ابزارهایی در جعبۀ وسائل تحلیلگرند که بسته به وضعیت باید آن‌ها را بیرون کشید و بر موقعیتی که با آن مواجه است به کارشان برد. اما این هشدار بجا ما را از دانستن نظریۀ فرهنگی بی‌نیاز نمی‌کند. نظریات فرهنگی وجوهی از ابعاد پیچیدۀ فرهنگ و جامعه را روشن می‌کنند، به بینش برای مواجهه با واقعیت ژرفا می‌بخشند و دید تحلیلگر را در تحلیل و بررسی پدیده‌های فرهنگی پیچیده‌تر می‌کنند. این همان چیزی است که باید از نظریۀ فرهنگی توقع داشت. به قول گروسبرگ «هرگز نمی‌پرسیم که کدام نظریه درست است، بلکه پرسشمان این است که کدام نظریه‌ها به ما کمک می‌کنند تا این بافتار خاص را بهتر بفهمیم».

فصل اول کتاب به استوارت هال اختصاص دارد. مک‌رابی در این فصل تحلیلِ هال از تاچریسم در انگلستان را بررسی می‌کند و با بررسی موردی یک برنامۀ خاص تلویزیونی سعی می‌کند نشان دهد چگونه یک گفتمان مشخص موقعیت هژمونیک پیدا می‌کند. در فصل یکم به مسئلۀ چندفرهنگ‌گرایی و اتحاد در تفاوت، که از مسائل مورد توجه هال در یک جامعۀ چندفرهنگ‌گراست، می‌پردازد. فصل دوم به گیلروی اختصاص دارد. درون‌مایه‌هایی چون تعلق، عدم‌تعلق و آرمان‌شهر فراتر از نژاد از مهم‌ترین مفاهیمی هستند که مک‌رابی کوشیده است در این فصل به ایضاح‌ آن‌ها بپردازد. برای گیلروی موسیقی، و به ویژه موسیقی سیاه‌پوستان فضای خلاقی را برای فراتر رفتن از مرزهای نژادی فراهم می‌کند و به همین دلیل است که مک‌رابی بخش قابل‌توجهی از فصل دوم را به تحلیل موسیقی سیاه‌پوستان اختصاص داده است. در فصل سوم مک‌رابی می‌کوشد وجوه مختلف اندیشه هومی بابا را روشن کند. بابا نویسنده‌ای است که در ایران چندان شناخته شده نیست. شاید دلیلش این باشد که ترکیب پساساختارگرایی و پسااستعمارگرایی فهم بابا را دشوار کرده است. مک‌رابی با تمرکز بر مفاهیمی چون «فضای سوم»، «فراترروی» و «تأخیر زمانی» می‌کوشد نشان دهد بابا چگونه مفهوم «غرب» را بحرانی می‌کند و مرکزیت را از آن می‌ستاند. فصل چهارم به بوردیو اختصاص دارد. شاید گنجاندن بوردیو در میان نظریه‌پردازان مطالعات فرهنگی کمی پرسش‌برانگیز به نظر برسد، ولی همان‌طور که مک‌رابی توضیح داده سهم او در مطالعات فرهنگی و فهمیدن «میدان» فرهنگ قابل‌توجه است. عادت‌واره و سرمایۀ فرهنگی در کنار مفهوم میدان نقش مهمی در فهم فرهنگ و «تمایزگذاری‌ها‌» در آن دارند. فصل پنجم، به جیمسون و مواجهۀ او با آنچه پسامدرنیسم خوانده می‌شود اختصاص دارد. مک‌رابی می‌کوشد در این فصل ارتباط مارکسیسم با سیاست و فرهنگ را در وضعیت پست‌مدرن روشن کند.

-متن از مقدمه مترجم-