کتاب آفریقای قدیم نشر گروه انتشاراتی ققنوس

در کتاب‌های تاریخی به جوامع قدیمی جنوب صحرای آفریقا توجه چندانی نشده است. هنگامی که صحبت از آفریقا می‌شود، اغلب مصر یا آفریقای پس از استعمار به ذهن می‌آید. به‌ندرت کسی به یاد پادشاهی‌های کهن سُنگای، بِنین، زَنگ و زیمبابوه می‌افتد.

با این حال هنوز هم این جوامع سنتی، و خود آفریقا، برای کل تاریخ بشر اهمیت دارد. گذشته از این‌ها، آفریقا خاستگاه انسان‌های اولیه بوده است. همزمان با یونان و روم که امپراتوری‌های بزرگ و گسترده‌ای به وجود آوردند، در آفریقا هم پادشاهی‌های بزرگی شکل گرفتند.

پادشاهی‌های کهنِ جنوب صحرا کاملاً هم از همسایگانشان در کناره‌های دریای مدیترانه و هم مردم دیگر قاره‌ها جدا افتاده بودند. اقیانوس‌های ناشناخته، بیابان‌های گسترده، جنگل‌های انبوه و رودهای خروشان مانع تجارت بیگانگان و دیگر اقوام آفریقایی با بخش‌های بزرگی از قاره آفریقا می‌شد.

آفریقا ناگهان در قرن پانزدهم میلادی از انزوا درآمد و به‌سرعت دچار تغییر و تحول شد. کشتی‌های خارجی که در جستجوی ثروت به دنبال یافتن راهی برای نفوذ به داخل خاک آفریقا بودند در اطراف این قاره به دریانوردی پرداختند. ‌بزرگ‌ترین ثروت این قاره مردمان آن بودند که در بازارهای برده‌فروشی خریداران زیادی داشتند. صدها سال تجارت برده موجب نابودی فرهنگ‌های غنی آفریقایی شده بود که قرن‌ها در نواحی داخلی شکوفا بودند.

حتی زمانی که دیگر تجارت برده سودآور نبود، کشورهای اروپایی‌ همچنان به آفریقا علاقه‌مند بودند. آن‌ها آفریقا را میان خود تقسیم کردند، مستعمراتی برپا کردند و در صدد از بین بردن فرهنگ‌های سنتی و قدیمی آن‌ها برآمدند که چون درکی از آن فرهنگ‌ها نداشتند ارزشی برایشان قایل نبودند. تا سال ۱۹۰۰ سراسر آفریقا بجز اتیوپی و لیبریا تحت سلطه اروپایی‌ها درآمده بود و تاریخ و سنت‌های غنی آن تحت قوانین مستعمراتی سرکوب شده بود، و سرانجام اهمیتشان پنهان ماند و نادیده گرفته شدند.

همان‌طور که یونان و روم در پیشرفت اروپای غربی تأثیرگذار بودند، تاریخ غنی آفریقا هم تأثیر عظیمی در توسعه غرب آفریقا گذاشت. کشورهای آفریقاییِ جنوبِ صحرا سنت‌های دینی شگفت‌انگیز و مسیرهای تجاری گسترده‌ای به وجود آوردند و شهرهای سنگیِ جالب توجهی، مانند زنگ و زیمبابوه، برپا کردند، و حکومت‌هایی به شکل ابتدایی تشکیل دادند.

آفریقا نقش مهمی در پیشرفت پیشینیان ما داشته و فرهنگ‌های اولیه آن همچنان جزء جذابی در کل تاریخِ تلاش بشر است.

-متن از پیشگفتار کتاب-