کتاب دوران گذار روابط بین الملل در جهان پساغربی نشر انتشارات مرکز مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امور خارجه

در سال‌های میانی دهه ۸۰ شمسی که بحران‌های مختلف سیاسی و اقتصادی و چالش‌های جدی در صحنه مدیریت تحولات جهانی از یک سو، و ناکامی‌های پی‌درپی قدرت‌های بزرگ به‌ویژه ایالات متحده در شکل‌دهی به نظم آینده مورد نظر خود از سوی دیگر، توجه اندیشمندان و کنشگران روابط بین‌الملل را به ضرورت تبیین و ترسیم مختصات جهان درحال‌گذار و نظم پیش روی بین‌المللی جلب کرده بود، در یک طرح پژوهشی به شورای راهبردی روابط خارجی پیشنهاد شد که با عنایت به نقش محوری نظریه در ساختن واقعیات آینده، جمع محدودی از استادان و اندیشمندان ایرانیِ حوزه‌های مختلف روابط بین‌الملل و علوم سیاسی و کارگزاران برجسته روابط خارجی جمهوری اسلامی ایران، به بررسی این موضوع از نگاه ایرانی و با توجه به دغدغه‌ها و توانمندی‌های جمهوری اسلامی ایران به طور خاص و جهان غیرغربی به شکل عام پرداخته و حاصل نظرات آن‌ها از طریق شورا به استحضار مسئولان نظام برسد. پس از برگزاری ۳۲ نشست هم‌اندیشی، جمع‌بندی نظرات همکاران دانشگاهی و اجرایی به شکل گزاره‌هایی در سال ۱۳۸۹ به ریاست و اعضای شورای راهبردی روابط خارجی ارائه شد. اهمیت و ابعاد گسترده موضوع و آثار چشمگیر نوع نگرش به تحولات جهان در حال گذار بر سیاست خارجی، این‌جانب و آقای دکتر سید محمدکاظم سجادپور را بر آن داشت که با استفاده از فرصت بی‌نظیر فراغت چندساله این‌جانب از امور اجرایی و همسایگی در راهروی استادان دانشکده روابط بین‌الملل وزارت امور خارجه، ابعاد مختلف جهان درحال‌گذار و گزاره‌های حاصل از هم‌اندیشی گسترده قبلی را در تبادل‌نظرها و گفت‌وگوهای مستمر دوجانبه به مباحثه گذاشته و در کارگاه‌های آموزشی محدود در دانشکده روابط بین‌الملل وزارت امور خارجه برای مدیران و کارشناسان ارائه کنیم. این بسته‌های نُه‌گانه آموزشی اهمیت دوران گذار در روابط بین‌الملل، طولانی بودن دوران گذار، توزیع قدرت و تحول نظم، ایدئولوژی رقیب، تلاش کنشگران برای جهت‌دهی، تکثر و تنوع کنشگران، ضرورت ائتلاف، نقش و جایگاه مناطق و نقش اقتصاد را شامل می‌شدند که مورد توجه مدیران و کارشناسان وزارت امور خارجه و سایر دستگاه‌ها قرار گرفت و پیشنهاد تدوین آن در کتابی برای دانش‌پژوهان و عموم جامعه مطرح شد. بر این اساس، از سال ۱۳۹۱ با مشارکت همکار فرهیخته آقای دکتر عباداله مولایی به تدوین مباحث به شکل موجز و منسجم در قالب کتابی پرداختیم که هم برای جامعه دانشگاهی روابط بین‌الملل قابل‌استفاده باشد و هم بتواند محیط درحال تغییر و تحول پیرامونی و جهانی را برای بخش گسترده‌تری از جامعه تبیین کند که با علاقه سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران را پیگیری می‌کنند. بازگشت این‌جانب به مسئولیت اجرایی در سال ۱۳۹۲ روند نگارش کتاب را بسیار کند کرد، ولی با همت آقای دکتر عباداله مولایی، مباحث جلسات سه‌جانبه سال ۱۳۹۱ و سه‌ماهه اول سال ۱۳۹۲ و چند جلسه پراکنده در دوران مسئولیت در طی سال‌های ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۴، تدوین و چندین بار ویرایش و بازنویسی شد تا به این کتاب انجامید. لذا کتاب حاضر نتیجه جلسات هم‌اندیشی، مباحثات و فکر جمعی، تحقیق و نگارش ایشان و بازنگری و جرح‌وتعدیل و اضافات آقای دکتر سیدمحمدکاظم سجادپور و این‌جانب است که آخرین مرحله بازنگری و اولین نگارش این مقدمه در هواپیما و در مسیر سفر طولانی به ونزوئلا برای شرکت در اجلاس سران جنبش عدم تعهد به انجام رسید. لازم می‌دانم از پیگیری و سعه صدر و قبول زحمت تحقیق و تدوین توسط ایشان، دیدگاه عالمانه و دقت نظر آقای دکتر سید محمدکاظم سجادپور و همکاری و همفکری همکاران دانشگاهی و اجرایی که از آغاز این روند در ایده‌پردازی و مفهوم‌سازی به ما کمک رسانده‌اند سپاسگزاری کنم. امیدوارم کتاب حاضر زمینه و بهانه‌ای برای تفکر و تتبع بیشتر در این موضوع حساس از سوی اساتید کشور فراهم آورد و نگارندگان را نیز از نظرات، انتقادات و پیشنهادهای خود همچون گذشته بهره‌مند فرمایند. در پایان لازم است تأکید کنم که تحقیق حاضر یک پژوهش علمی و تجربی جمعی و بیانگر نتایج مباحثات و مطالعات دانشگاهی و تجربیات پیشکسوتان سیاست خارجی است و در ظرفیت دانشگاهی نگارندگان تهیه شده و صرفاً تلاشی ابتدایی برای باز کردن باب بحث و هم‌اندیشی در جامعه علمی کشور به شمار می‌آید.