کتاب فرهنگ، آموزش و نظریۀ اجتماعی در اندیشۀ کانت آنامارتا گنزالس‬ ‫ نشر انتشارات کرگدن

سه موضوع عمده‌ای که در این کتاب بررسی شده – یعنی بنا نهادن فرهنگی که حول احترام به آزادی انسان صورت‌بندی شده باشد؛ اشتیاق به توسعۀ علم تعلیم‌وتربیت به‌نحوی‌که به پیشرفت بشریت کمک کند؛ و بذرهای نظریۀ نوین اجتماعی – مطالب فراوانی برای درک ظرفیت میراث فلسفی کانت فراهم می‌آورد. کانت ذیل مفهوم فرهنگ دقایق فراوانی را پیش کشیده است، به‌گونه‌ای که می‌توان از آزادی اندیشه و بیان تا مؤلفه‌های متعدد حکومت مطلوب، سعادت مدنی و درنهایت سعادت اخلاقی و عقلانی را در آن مشاهده کرد. از نظر کانت، اساساً هرگونه طرح و انگیزه‌ای برای تغییر مبانی فرهنگی و حرکت به‌سوی فرهنگ عقلانی یا همان فرهنگ آزادی و اخلاقی مستلزم برنامه‌ریزی و آموزش تدریجی و پیوستۀ نسل‌های آتی است، نسل‌هایی که نه‌تنها باید صاحبان فرهنگ پیش رو باشند و میراث گذشته را در اختیار بگیرند، بلکه باید متناسب با حرکت روبه‌جلوی عقل، میراث مذکور را کامل کنند و ارتقا دهند. برای کانت، عرصۀ اخلاق و عمل عرصۀ آزادی است؛ هم به‌معنای آزادی از تعینات علّی جهان جسمانی و مناسبات اجتماعی و فرهنگی و دینی پیرامون و هم به‌معنای فراتر رفتن از هرگونه حدومرزی که وجود محدود آدمی مقتضی آن است. به عقیدۀ او، آدمی به اقتضای طبیعت و مشیتی که برای او در نظر گرفته شده است، رو به‌سوی وحدت تمامی عقول، ملت‌ها و حکومت‌‌ها دارد؛ مشروط بر اینکه انسان‌ها آگاهانه به این حرکت بنیادین توجه داشته باشند و خود به اقتضای شرایط تاریخی و سطح رشد عقل، فرهنگ را بنیان گذارند و آموزش را متناسب با آن تنظیم کنند.