کتاب دستور زبان کردی نشر هرمس

کردی کرمانشاهی یکی از مهم‌ترینِ این گویش‌هاست که می‌توان گفت بیشترین سخن‌گو را در بین شاخه‌ی جنوبی دارد. کردی کرمانشاهی در شهر کرمانشاه و اطراف آن تکلّم می‌شود. برخی به اشتباه کردی کرمانشاهی را با کردی کلهری یکی می‌دانند، هر چند نمی‌توان مشابهت فراوان این دو گویش را نادیده گرفت. از جمله دلایل جدایی این دو گونه می‌توان به مجاورت کردی کرمانشاهی با فارسی کرمانشاهی و تعامل این دو با هم اشاره کرد و از سویی مرکزیّت کرمانشاه در غرب کشور و تبدیل شدن به یکی از منازل شاهراه ارتباطی به عتبات عالیّات، موجب شده است که کردهای کرمانشاهی با فارس‌زبان‌های سایر نقاط کشور نیز در تعامل باشد و از این رو فارسی در این گونه نقش پیدا کند. از دیگر دلایل جدایی این دو گونه این است که گویشوران کرمانشاهی مدت‌ها پیش از گویشوران کلهری شهرنشین شده‌اند و در نتیجه بسیاری از واژگان شبانی و کشاورزی را نیاز نداشته‌اند و بسیاری از آن‌ها از گویش آنان رخت بربسته یا تغییر معنا و کاربرد داده‌اند و نیز به‌واسطه‌ی شهرنشینی به واژگان و اصطلاحات تازه‌ای نیاز پیدا کرده‌اند که از زبان‌های مجاور به‌ویژه فارسی وام گرفته‌اند. هم‌چنین مجاورت و در معرض فارسی بودنِ گویشوران کرمانشاهی سبب شده که برخی از واج‌های کردی جنوبی نخستین در کرمانشاهی به واج‌های زبان فارسی نزدیک‌تر شود.