کتاب آیین مهر جلد 1 نشر بهجت

کتابی با عنوان آیین مهر ـ میترائیسم بار نخست به سال ۱۳۴۶ در جلد سوم از کتاب فرهنگ نام‌های اوستا یا اعلام اوستا که در واقع دانش‌نامه یا دائرة‌المعارف اوستایی است، میان صفحات ۱۲۸۳ ـ ۱۱۶۷ به چاپ رسید. به سال ۱۳۵۸ ـ این کتاب چندان در دسترس نبود. از سویی دیگر عناوینی چون «آیین مهر» از کتاب یاد شده، خود کتابی فشرده و جداگانه به شمار می‌رفت که دانش‌جویان و پژوهندگان را به کار می‌آمد و چه بسا کسانی مایل نبودند و یا برایشان مقدور نبود که یک دوره‌ی دو هزار صفحه‌ای کتاب را خریداری کنند برای استفاده از بخش آیین مهر و یا آیین زروانی و... به همین جهت با توجه به نیازی که در چاپ جداگانه و مستقلی از آیین مهر و آیین زروانی وجود داشت، دو کتاب با همین عناوین به چاپ رسید. استفاده از این دو کتاب، به موجب شمول مطالب و فشردگی ویژه‌ای که داشت بسیار مورد توجه واقع شد و به ویژه جهت مراجعات دانش جویان از سویی، و از سوی دیگر با توجه به مآخذ بسیار ـ نیاز معدودی از پژوهندگان را برآورده می‌کرد. اینک پس از گردآوری منابع و مآخذی بسیار، در طول سال‌ها پژوهش و تحقیق، کتاب حاضر، یعنی: تاریخ آیین رازآمیز میترایی به شکلی جامع ارائه می‌شود، امید که مورد استفاده‌ی دانشجویان گرامی و عزیز و پژوهندگان واقع گردد. در این چاپ، کتاب به ویژه از تصاویری به نسبت خوب و گسترده بهره‌مند است که در درک مفاهیم آیین میترایی مؤثر است. درباره‌ی آیین میترایی، ما از کتب مقدس و یا سرودها و متن‌های باقی مانده محروم هستیم. این بدان انگیزه است که مهر دینان در مکتوم نگاه داشتن اسرارِ طریقت خود کوشش بسیار می‌کردند و حفظ اسرار و رموز برایِ‌شان یک وظیفه‌ی واجب بود. به همین جهت متون مقدسه‌شان اندک، و همان اندک در دسترس نبود. اما زبان و بیان این آیین، در تصاویرِ باقی مانده در مهرابه‌ها یا معبدهای میترایی باقی ماند. هر چند بر اثر تعصب مسیحیان و دشمنی بسیار کینه توزانه‌ی کلیسا، مهرابه‌های بسیار ویران گشت. تندیسه‌های گرانبها و نقش برجسته‌ها و نقاشی‌ها و موزائیک‌ها... به ضرب تبر و چکش یا از میان رفت و یا آسیب فراوان یافت، اما با این حال، از همان آثار مصدوم بازمانده در سراسر اروپا و شمال آفریقا و بسیاری از سرزمین‌های گسترده‌ی آسیا، مفاهیمی شایان توجه فرادست آمده است. در واقع تا اندازه‌ی قابل توجهی، زبان و بیان و فهم آیین میترایی، به وسیله‌ی همین تصاویر میسر است. از سویی دیگر، آیین میترا در مسیحیت زنده ماند. مسیحیت جز ادامه‌ی آیین میترایی، چیزی نیست. از دیگر سو در حکمت، عرفان و تصوّفِ بسیار وسیع ایرانی، پس از ساسانیان، این آیین جهان گستر به زندگی معنوی خود ادامه داد. نگارنده در کتاب حکمت خسروانی که در واقع مبانی حکمت، فلسفه، عرفان، تصوف و دانش ایران پس از ساسانیان است در این زمینه مباحث و تحقیق گسترده و مستندی را ارائه کرده است. کتاب حکمت خسروانی، به شکل گسترده‌ای از نظرگاه زمینه‌ی پژوهشی و مسایل مورد تحقیق، با این کتاب، با هم پیوسته‌ای و بسیاری از مسایل در هر دو کتاب، یا متمم و مکمّل هم بوده و یا از زوایایی متفاوت پژوهش شده است.