کتاب خزش روستایی اثر محمدمهدی ضیا نوشین نشر سازمان جهاد دانشگاهی تهران

نیروها و عوامل مختلف در یک پویایی و جریان مداوم تغییر و تحولات بر فضاها و سکونتگاه‌های پیرامون شهری تأثیر می‌گذارند. یکی از این تحولات در چنین فضاهای دائماً تغییرپذیری پدیدۀ خزش روستایی، تغییر کاربری اراضی روستایی و زمین در سکونتگاه‌های روستایی پیرامون‌ شهری است. این کتاب برای اولین‌بار، موضوع خزش روستایی بعنوان یک پدیده/ مساله در روستاهای پیرامون شهری را مطرح می‌کند. و برای اثبات کم و کیف خزش روستایی، روستاهای پیرامون شهر همدان بعنوان منطقه مورد مطالعه انتخاب شده است. به طور طبیعی‌ روستاهای پیرامون شهری در ‌تأثیر این جریانات و روندها با تحولات کالبدی، اقتصادی و زیست‌محیطی قرار گرفته‌اند که عموماً شکننده و مخرب است. پرسش و دغدغه اصلی این است که چه میزان از این پویایی‌ها- که از نبود برنامه‌ریزی و نظارت به تهدیدها منجر می‌شود- نتیجه فرآیندهای شهر و شهرنشینی است و چه میزان به روستاهای پیرامون شهری و تحولات درونی آن‌ها معطوف می‌شود. در این کتاب سعی شده برخلاف عمده ادبیات مربوط به خزش در کشور - که بیشتر معطوف به بحث خزش شهری و تغییرات در کاربری ارضی شهری و بلعیده شدن زمین‌‌های کشاورزی حریم شهرها و گسترش فیزیکی شهر و تخریب زمین‌‌های زراعی و باغات و... بوده است- به پویایی‌ها، تحولات درونی و ذاتی روستاها و تأثیر آن بر خزش روستایی نیز تأکید شود. از این منظر در این کتاب خزش روستایی از حیث ابعاد، شاخص‌ها، تبیین میزان (کمیت و کیفیت) وجود خزش روستایی، نیروهای موثر بر بروز خزش روستایی و گونه‌شناسی خزش روستایی در این منطقه سرزمین ایران بررسی شده است. بررسی تحولات روستاهای پیرامون شهری منطقه در دست‌ مطالعه از منظر خزش روستایی و پیامدهای ساختاری- کارکردی روستاهای پیرامون شهری از آن جهت ضروری است که بروز چنین پدیده‌ای کم‌وبیش در پیرامون بسیاری از کلان‌شهرها و شهرهای بزرگ رخ می‌دهد که اتفاقاً واجد ویژگی‌هایی هم‌چون جمعیت‌پذیری بالا، فواصل کم سکونتگاه‌ها، وجود بسترهای محیطی مساعد، پیوندها و روابط درهم‌تنیده شهری- روستایی و... هستند و به‌عنوان مسأله‌‌ای برای بخشی از نظام سکونتگاه‌های روستایی کشور مطرح می‌شوند. هرچند صحبت از وجود خزش روستایی در سکونتگاههای پیرامون شهری نیازمند بررسی‌های میدانی و مطالعات جدی‌تر در روستاهای پیرامون شهرهای بزرگ است، اما مطالعه میدانی خزش روستایی در روستاهای پیرامون شهر همدان بیانگر وجود مساله خزش روستایی (با شدت و ضعف) در این محدوده است. بدون‌تردید این مطالعه موردی می‌‌تواند در دیگر روستاهای پیرامون‌ شهری در دست‌ بررسی و آزمون قرار بگیرد و دامنه مطالعات بررسی خزش روستایی را گسترده‌تر و غنی‌تر کند.