کتاب مجازات های جایگزین حبس در جرائم اطفال و نوجوانان حسین بیگی نشر فانوس دنیا

امروزه پژوهشگران و علمای حقوق، جرم‌شناسی و جامعه شناسی با قطعیت تمام از دستاوردهای تحقیقات علمی و میدانی خود که با کمی تأمل به راحتی قابل درک است و با توجه به اثرها و پیامدهای سوء و آسیب‌های اجتماعی بعضاً غیر قابل جبران، دیگر مجازات حبس را به عنوان مجازاتی با هدف اصلاح، بازپروری و توانمندسازی فرد مجرم و خطاکار به ویژه اطفال و نوجوانان برای بازگشت به اجتماع و ادامه زندگی به عنوان یک فرد عادی ابزار مناسبی نمی‌دانند و به شدت برای کاهش تبعات منفی آن بر ضرورت بکارگیری مجازات‌های جایگزین حبس تأکید دارند. مجازات‌های جایگزین حبس، بکارگیری مجازات‌هایی است که از ضمانت اجرایی لازم در جهت اصلاح و تربیت مجرم برخوردار باشد، ضمن این که تبعات ناشی از مجازات حبس را نیز ندارد. از خصایص ویژه مجازات‌های جایگزین حبس می‌توان به کاهش و از میان رفتن آسیب‌های اجتماعی که زندانی و خانواده زندانی را تهدید می‌کند و دیگر کم کردن هزینه‌های هنگفتی که دولت‌ها با مجازات حبس متحمل می‌شوند اشاره کرد. حبس‌زدایی و جلوگیری از صدور احکام بی‌رویه زندان و به ویژه تدوین لایحه مجازات‌های جایگزین حبس و پیش‌بینی این مجازات‌ها در قانون مجازات اسلامی جدید، تلاش برای زندان‌زدایی و بازنگری در جرائمی که برای آن‌ها مجازات حبس در نظر گرفته شده از جمله مهم‌ترین و جدی‌ترین سیاست‌های قوه قضائیه و سازمان زندان‌ها می‌باشد. منظور از کاهش استفاده از زندان و جایگزین‌ها، حذف کامل زندان و رها کردن مجرمان نمی‌باشد بلکه این سیاست در نظر دارد ضمن فرهنگ‌سازی و اطلاع‌رسانی برای جامعه واکنشی را برگزیند که واجد کم‌ترین آثار سوء و بالاترین میزان بهره‌وری و اثربخشی باشد. استفاده از جایگزین‌های حبس در صورتی مفید است که مغایر با امنیت اجتماعی، اقتصادی و... نباشد و باعث تکرار جرم از سوی مجرم نگردد و در جهت ایجاد فرصت اصلاحی مناسب برای مدیونین مالی و کسانی باشد که مرتکب جرائم غیرعمد و کم‌اهمیت شده‌اند و اشخاصی که از تودیع وثیقه ناتوانند بدون این که حق‌الناس در جامعه پایمال شود و آرامش و امنیت عمومی به مخاطره بیفتد. کاهش مجازات حبس فرایندی است که می‌کوشد با پیش‌بینی روش‌ها و جایگزین‌های مناسب حبس از افزایش ورود بی‌رویه مجرمان به زندان‌ها جلوگیری نموده و در مقابل با دادن فرصت به چنین افرادی زمینه جبران خسارت وارده به جامعه را فراهم آورد. از جمله راه‌کارهای مجازات‌های جایگزین حبس می‌توان به نقش قضات در این زمینه اشاره کرد. اگر قضات نگرشی بازپرورانه و اصلاحی درباره برخی جرائم داشته باشند می‌توانند با استفاده از مجازات‌های جایگزین حبس به خوبی ایفای نقش کنند. قضات باید یک دوره کارآموزی را در داخل زندان‌ها بگذرانند و از نزدیک آسیب‌های زندانی شدن افراد را به منظور یافتن راه‌کارهایی در جهت کاهش جمعیت کیفری لمس کنند. مجازات‌های جایگزین حبس موجب کاهش آسیب‌های اجتماعی می‌شود. با توجه به ازدیاد جرائم در جامعه، ایجاب می‌کند که کاهش بازدارندگی در جامعه را ضروری بدانیم. از خصایص ویژه مجازات‌های جایگزین حبس کاهش و از بین رفتن آسیب‌های اجتماعی است که زندانی و خانواده زندانی را تهدید می‌کند، ضمن این که هزینه‌های هنگفتی که دولت‌ها با مجازات حبس متحمل می‌شود کم‌تر خواهد شد. با پیش‌بینی روش‌ها و جایگزین‌های مناسب حبس از افزایش ورود بی‌رویه مجرمان به زندان‌ها جلوگیری می‌کند، با دادن فرصت و آزادی مشروط به چنین اشخاصی زمینه جبران خسارت وارده به جامعه فراهم می‌شود.