معرفی، خرید و دانلود کتاب مهارت حضور در نماز

نماز حقیقتی است که هیچ عمل صالحی در ارتقای وجودی انسان و نزدیکی او به حق با آن هماوردی نمی‌کند. در قرآن و روایات، این حقیقت موجب رسیدن انسان به اوج پاکی و عالی‌ترین مقام انسانی یعنی مقام فنای ذاتی است. تمام لحظاتی که در نماز به سر می‌بریم در ارتباط مستقیم با خدا و اتصال کامل با محبوبیم؛ لذا نماز خودِ قرب است نه وسیله‌ای برای قرب. به همین جهت امام صادق علیه‌السلام می‌فرمایند: «إِذَا قَامَ اَلْمُصَلِّی إِلَی اَلصَّلاَةِ نَزَلَتْ عَلَیهِ اَلرَّحْمَةُ مِنْ أَعْنَانِ اَلسَّمَاءِ إِلَی أَعْنَانِ اَلْأَرْضِ وَ حَفَّتْ بِهِ اَلْمَلاَئِکةُ وَ نَادَاهُ مَلَک لَوْ یعْلَمُ هَذَا اَلْمُصَلِّی مَا فِی اَلصَّلاَةِ مَا اِنْفَتَلَ؛ هنگامی که نمازگزار برای نماز برمی‌خیزد رحمت از آسمان بر او نازل می‌شود، ملائکه او را دوره می‌کنند و در برمی‌گیرند و فرشته او را صدا می‌زند. اگر این نمازگزار می‌دانست در نماز چه چیزی است، هرگز از نماز دست نمی‌کشید». این اتصال، به تدریج حقیقت او را وسعت بخشیده و طبیعتش را تغییر می‌دهد. قرآن کریم در این ارتباط می‌فرماید: «إِنَّ الْإِنْسانَ خُلِقَ هَلُوعاً؛ إِذا مَسَّهُ الشَّرُّ جَزُوعاً؛ وَ إِذا مَسَّهُ الْخَیْرُ مَنُوعاً؛ إِلَّا الْمُصَلِّینَ؛ الَّذِینَ هُمْ عَلی صَلاتِهِمْ دائِمُونَ؛ طبیعت انسان حریص است؛ وقتی به او سختی و ناراحتی می‌رسد، ناله و زاری می‌کند؛ و وقتی خیر به او می‌رسد همه را به خود اختصاص می‌دهد؛ غیر از نمازگزاران؛ آن‌ها که نماز برای آن‌ها دوام پیدا کرده است». نماز، ماهیت انسان را عوض می‌کند و ذائقه‌اش را تغییر می‌دهد. نمازگزار با ارتباط محبتی عمیقی که با خدا پیدا می‌کند همه ارزش‌های مادی در نظرش کوچک می‌شود. منوع به خیر، اینک حریص به خیرات و آماده «فَاسْتَبِقُواْ الْخَیرَاتِ» می‌گردد، جز زیبایی و جمال حق چیزی مشاهده نمی‌کند و غیر رضای او چیزی نمی‌طلبد. این وسعت وجود به آنجا می‌رسد که خداوند می‌فرماید: «لا یسَعُنی ارْضی وَلا سَمائی وَلکنْ یسَعُنی قَلْبُ عَبْدِیَ الْمُؤمِن‌؛ زمین و آسمانم، گنجایشِ تجلیِ حقیقی مرا ندارد؛ اما دل بنده مؤمنم دارای چنین گنجایش و وسعتی است». نماز برای به فعلیت رساندن این ظرفیت است. بجا‌ آوردن نماز با چنین ویژگی‌ای، امر سنگینی است. قرآن در این مورد می‌فرماید «وَ انها لَکَبیرَةٌ إِلاَّ عَلَی الْخاشِعینَ». نماز امر بزرگ و سنگینی است. نماز حقیقتی است که حفظ کاملِ ملکوت و شرایط آن‌، چنان دشوار است که جز خاشعین از عهده آن برنمی‌آیند. در نماز انسان به عالی‌ترین شکل، در محضر حق حضور می‌یابد؛ به همین جهت باید هیبت و عظمت این محضر قلب او را فراگیرد. پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله و ائمه اطهار علیهم‌السلام با همه معرفت و خلوصشان هنگام برپایی نماز، رنگ رخسارشان دگرگون می‌شد و لرزه بر اندامشان می‌افتاد. در سخن معصومین علیهم‌السلام و معارف دینی فاصله بین نماز مقبول و مؤثر با نماز غیر مؤثر بسیار زیاد است. یکی از شرط‌های اساسی قبولی نماز نزد خداوند، توجه است. میزان قبولی نماز، به اندازه حضور و توجه در آن است. پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله می‌فرمایند: «لا ینظُر اللهُ إلی صَلاةٍ لا یحضر الرَّجل فِیها قَلبُه مَع بَدنِه؛ نمازی که در آن قلب نمازگزار با بدنش حضور نداشته باشد مورد توجه خدا قرار نمی‌گیرد». متأسفانه بسیاری از ما مسلمانان هیچ تلاشی برای اقامه نماز مؤثر نمی‌کنیم و به حقیقتی با این همه آثار، فقط نگاهی تکلیفی داریم و آن را بدون توجه برگزار می‌کنیم. نتیجه چنین نگاه و عملی، ایجاد یکی از مهم‌ترین معضلات در زمانه ماست. اگر قرآن می‌فرماید: «اِنَّ الصَّلاَةَ تَنهَی عَنِ الفَحشاءِ وَ المُنکرِ؛ همانا نماز انسان را از بدی‌ها دور می‌کند»؛ چگونه است که نماز در وجود نمازگزاران این تأثیر را ندارد؟ چرا نمازگزاران آن‌گونه که انتظار می‌رود پایبند اخلاقیات و اعمال نیکو نیستند و حتی گاهی جوامع و گروه‌هایی که اهل نماز نیستند اخلاقی‌تر به نظر می‌رسند؟ این خاصیت ذاتی نماز یعنی دور کردن انسان از هر نوع بدی -که به‌صورت یک قانون جدی در قرآن مطرح می‌شود- برای نمازی است که موجب ارتباط عمیق با خداوند شود. خداوند فلسفه و حقیقت نماز را احیای یاد خود می‌داند. قرآن در این زمینه می‌فرماید: «أَقِمِ الصَّلاةَ لِذِکرِی» اما چون این فلسفه نماز جدی گرفته نشده و تلاشی برای تحقق این ارتباط صورت نگرفته، خاصیت اعتلای وجودی و دوری از پستی‌ها را برای نمازگزار از دست داده است. همچنین برای بسیاری از جوانان ما فلسفه خواندن نماز روشن نیست و مکرر می‌پرسند چرا باید نماز بخوانیم؟ این سؤال به حقی است؛ وقتی نمازگزاران، لذت تعامل مستمر نماز با جان، روح و زندگی خود را نچشیده‌اند چگونه این لذت به جوانان منتقل شود؟ تعاملی که موجب تغییر، تطهیر، رشد تدریجی و احساس حیات مستمر است رخ نداده است. اگر نماز با چنین تعاملی بین مسلمین اقامه می‌شد، جوانان نماز را منتی بزرگ از سوی خدا بر بنده می‌شمردند.