کتاب هادی دولت‌آبادی
دانشنامۀ جهان اسلام

دانشنامه جهان اسلام دایره المعارفی است درباره شریعت مقدس اسلام و تاریخ و تمدن و فرهنگ ملل مسلمان از آغاز اسلام تا زمان حاضر. مقالات این دانشنامه که به ترتیب الفبایی تنظیم شده است حوزه وسیعی از علوم و معارف را دربر می گیرد: اصطلاحات علوم قرآنی و حدیث و فقه و کلام و عرفان و فلسفه و ادبیات و هنر، سیره انبیا و اولیا و ائمه (علیهم السلام)، شرح حال و آرای مفسران و محدّثان و فقها و متکلمان و فلاسفه و حکما و علما و عرفا و مورخان و شاعران و هنرمندان عالم اسلام، تاریخ سیاسی اسلام و سرگذشت خلفا و سلاطین و وزرا و خاندانهای حاکم، جغرافیای کشورها و بلاد اسلامی، وصف ابنیه و آثار تاریخی و مذهبی و شرح اعیاد و ایام دینی و ابزارها و پوشاکها و خوراکها و گیاهان و داروهای خاص جهان اسلام.
بخشی از مقالات دانشنامه جهان اسلام، به خصوص آنچه درباره اسلام و ایران و ادب فارسی است، اختصاصاً برای دانشنامه تالیف شده است که هم مولفان ایرانی و هم محققان مسلمان کشورهای دیگر در آنها مشارکت داشته اند. بخشی دیگر از مقالات، خاصه حوزه هایی که در ایران متخصص ندارد، ترجمه از منابع و مراجع مختلف است. برخلاف دانشنامه ایران و اسلام و دایره المعارفهای عربی و ترکی و اردو که ملتزم به ترجمه از یک منبع یعنی دایره المعارف اسلام بوده اند، دانشنامه جهان اسلام بدون چنان التزامی با جست و جو در دایره المعارفهای مختلف، مقاله های محققانه تر و مناسب تر را ترجمه کرده و در دانشنامه آورده است. گاه نیز از تلفیق دو یا چند مقاله معتبر به مقاله ای جامع تر با ساختاری مناسب تر پرداخته است.
مشخصات کتاب شناسی هر مقاله که برای تحقیقات بیشتر علاقه مندان اهمیت وافر دارد عموماً در پایان مقاله آمده، ولی نشانی مطالب نیز ذکر شده است.
از آنجا که به نظر می رسید بسیاری از هموطنان مایل به مطالعه تنها برخی از مقالاتِ هر مجلّد هستند و نه همه آنها، و نیز از آنجا که با پیشرفت سریع فنّاوری، نیاز به عرضه و ارائه مقالات دانشنامه جهان اسلام در فضاهای مجازی لازم و ضروری می نمود، مناسب دیده شد تا دست کم شماری از مقالات دانشنامه مزبور که خوانندگان بیشتری دارد از طریق سایت فیدیبو در دسترس علاقه مندان و خوانندگان گرامی قرار گیرد. امید که این کار در راستای آشنایی خوانندگان با دانشنامه جهان اسلام و نیز در افزایش میزان مطالعه ایرانیان و گسترش فرهنگ مراجعه به مقالات تخصّصی و دائرهالمعارفی در هر موضوع گام موثری باشد.

بنیاد دایره المعارف اسلامی

روحانی مشهور به بابیگری در دوره قاجار، نویسنده و سرسلسله خاندان دولت آبادی. او فرزند سیدعبدالکریم، و از احفاد قاضی نوراللّه شوشتری (متوفی ۱۰۱۹) بود و در ماههای پایانی ۱۲۵۷ یا در اوایل ۱۲۵۸ در دولت آباد اصفهان به دنیا آمد. او تحصیل علوم دینی را در دولت آباد و اصفهان آغاز کرد و در ایام تحصیل، یک بار در ۱۲۷۹ و بار دیگر در ۱۲۸۳ به عتبات عراق رفت. سپس در ۱۲۸۹ برای ادامه تحصیل راهی عراق شد و در سامرا مدتی نزد میرزای شیرازی (متوفی ۱۳۱۲) و در کربلا در محضر شیخ زین العابدین مازندرانی درس آموخت.(۱) سرانجام در ۱۲۹۴ به اصفهان بازگشت و در آن شهر به تشکیل حوزه درسی و اقامه جماعت و برپایی مجالس دینی روی آورد.(۲) او در اصفهان ریاست مدرسه علمیه جلالیه را برعهده داشت، اما به سبب مخالفتی که برخی از علمای اصفهان با او داشتند، در اواخر ۱۲۹۷ به مشهد رفت و مدتی را در آنجا و تهران سپری کرد و سپس به اصفهان بازگشت. در ۱۳۰۳ به حجرفت و پس از بازگشت به اصفهان مخالفت علمای آن شهر مانند گذشته ادامه یافت و او ناگزیر اصفهان را ترک کرد و در ۱۳۰۷ در تهران اقامت گزید.(۳) دولت آبادی در تهران در مسجد سراج الملک، امام جماعت بود و مجالس موعظه مفصّلی داشت و در منزل خود درس می داد و به اداره امور دینی می پرداخت. او گاه فعالیتهای سیاسی نیز می کرد و با سیدجمال الدین اسدآبادی (متوفی ۱۳۱۴) در جنبش اتحاد اسلام همکاری داشت. او در حدود ۱۳۱۴ به سبب سکته و فلج شدن بخشی از بدنش، خانه نشین شد و پس از دوره طولانی بیماری در ۲۴ شوال ۱۳۲۶ در تهران درگذشت و در گورستان ابن بابویه در شهر ری به خاک سپرده شد.(۴)