کتاب دلیجان
دانشنامۀ جهان اسلام

دانشنامه جهان اسلام دایره المعارفی است درباره شریعت مقدس اسلام و تاریخ و تمدن و فرهنگ ملل مسلمان از آغاز اسلام تا زمان حاضر. مقالات این دانشنامه که به ترتیب الفبایی تنظیم شده است حوزه وسیعی از علوم و معارف را دربر می گیرد: اصطلاحات علوم قرآنی و حدیث و فقه و کلام و عرفان و فلسفه و ادبیات و هنر، سیره انبیا و اولیا و ائمه (علیهم السلام)، شرح حال و آرای مفسران و محدّثان و فقها و متکلمان و فلاسفه و حکما و علما و عرفا و مورخان و شاعران و هنرمندان عالم اسلام، تاریخ سیاسی اسلام و سرگذشت خلفا و سلاطین و وزرا و خاندانهای حاکم، جغرافیای کشورها و بلاد اسلامی، وصف ابنیه و آثار تاریخی و مذهبی و شرح اعیاد و ایام دینی و ابزارها و پوشاکها و خوراکها و گیاهان و داروهای خاص جهان اسلام.
بخشی از مقالات دانشنامه جهان اسلام، به خصوص آنچه درباره اسلام و ایران و ادب فارسی است، اختصاصاً برای دانشنامه تالیف شده است که هم مولفان ایرانی و هم محققان مسلمان کشورهای دیگر در آنها مشارکت داشته اند. بخشی دیگر از مقالات، خاصه حوزه هایی که در ایران متخصص ندارد، ترجمه از منابع و مراجع مختلف است. برخلاف دانشنامه ایران و اسلام و دایره المعارفهای عربی و ترکی و اردو که ملتزم به ترجمه از یک منبع یعنی دایره المعارف اسلام بوده اند، دانشنامه جهان اسلام بدون چنان التزامی با جست و جو در دایره المعارفهای مختلف، مقاله های محققانه تر و مناسب تر را ترجمه کرده و در دانشنامه آورده است. گاه نیز از تلفیق دو یا چند مقاله معتبر به مقاله ای جامع تر با ساختاری مناسب تر پرداخته است.
مشخصات کتاب شناسی هر مقاله که برای تحقیقات بیشتر علاقه مندان اهمیت وافر دارد عموماً در پایان مقاله آمده، ولی نشانی مطالب نیز ذکر شده است.
از آنجا که به نظر می رسید بسیاری از هموطنان مایل به مطالعه تنها برخی از مقالاتِ هر مجلّد هستند و نه همه آنها، و نیز از آنجا که با پیشرفت سریع فنّاوری، نیاز به عرضه و ارائه مقالات دانشنامه جهان اسلام در فضاهای مجازی لازم و ضروری می نمود، مناسب دیده شد تا دست کم شماری از مقالات دانشنامه مزبور که خوانندگان بیشتری دارد از طریق سایت فیدیبو در دسترس علاقه مندان و خوانندگان گرامی قرار گیرد. امید که این کار در راستای آشنایی خوانندگان با دانشنامه جهان اسلام و نیز در افزایش میزان مطالعه ایرانیان و گسترش فرهنگ مراجعه به مقالات تخصّصی و دائرهالمعارفی در هر موضوع گام موثری باشد.

بنیاد دایره المعارف اسلامی

شهر و شهرستانی است در استان مرکزی در مرکز ایران. شهر دلیجان، مرکز شهرستان دلیجان، در ۹۲ کیلومتری مشرق اراک بر سر راه قم و ساوه به اصفهان، و خُمین و محلات به کاشان واقع است.(۱)
درباره وجه تسمیه دلیجان و به قولی دیلجان(۲) اختلاف هست. حسن بن محمد قمی(۳) آن را برگرفته از نام دلیجان بن تَیمَر (؟) و جنیدی(۴) آن را یکی از کهن ترین نامهای ریشه دار ایرانی می داند که از دو واژه دلی یا دیل (دل، به معنای جا) و جان (گان/ کان، به معنای گاه) ساخته شده و در مجموع به معنای جایگاه است و به واژه دلیجان، به معنای کالسکه بزرگ، ربطی ندارد.(۵)
این نام نخستین بار ظاهراً در سده چهارم در کتاب تاریخ قم حسن بن محمد قمی آمده است.(۶) در این کتاب(۷)، دلیجان نام یکی از طسوجهای رستاق انار شهر قم ذکر شده است. به نظر می رسد دلیجان تا قبل از سده هشتم، شهری متوسط بود و در این قرن، اگرچه خراب وصف شده، بیست روستا تابع آن بوده است.(۸) در دوره صفوی (حک : حـ ۹۰۶ـ۱۱۳۵)، دلیجان در حد قصبه ای با حدود هزار خانه(۹) و حاکمی مستقل بود(۱۰) و قشلاقی مناسب برای سپاهیان صفوی به شمار می رفت.(۱۱) در دوره قاجار (حک : ۱۲۱۰ـ۱۳۴۴) نیز دلیجان ده و قلعه ای بزرگ بود که باغهای نیکو داشت و در آنجا زراعت می شد.(۱۲) نام دلیجان در سفرنامه های این دوره به سبب قرارگرفتن در مسیر شهرهای مهمی مانند اصفهان، قم، کاشان، ری و تهران دیده می شود.(۱۳) در اواخر این دوره، دلیجان و آبادیهای آن ناحیه بر اثر آشوبها و غارتهای محلی به شدت آسیب دید.(۱۴)