کتاب مرگ تصادفی یک آنارشیست نشر قطره

سالار وفایی

۱۴۰۴-۰۲-۲۸

4

برای خنده، می‌بایست مشاهده‌گر بود. باید میان فرد و موضوع مشاهده گسستی پدید آید، تا ابعاد حیرت‌آور آن موضوع، مشاهده‌گر را به خنده بیاندازد. وقتی شهروندی به اظهارات رسمی یک مقام سیاسی می‌خندد، به این معناست که دیالوگ میان سخنان مقام سیاسی و فاهمه‌ی شهروند، ناممکن شده است. یعنی دولت از حنایی می‌گوید که دیگر برای شهروند رنگی ندارد؛ به‌عبارتی دیگر، دولت واقعیت سیاسی را به‌گونه‌ای می‌بیند که به چشم شهروند، احمقانه می‌آید. حال که شهروند متوجه این تحریف شده است، سعی می‌کند تا با کنش سیاسی قانونی، اشتباه مقامات را گوش‌زد کند. او پس از مدتی تلاش به اصلاح از طریق قانون، متوجه می‌شود که ابزارهای مشروع، توان اثرگذاری مطلوب او را ندارد. شهروند که دست خود را از سیاست‌ورزی مشروع کوتاه می‌بیند، رادیکالیسم سیاسی و کنش مستقیم را جایگزین اصلاحات می‌کند. در نتیجه، کنش‌گری سیاسی زاده می‌شود که همچون جوکر به ریش قانون و دولت می‌خندد و در عین حال بمبی را جاساز می‌کند. برای همین هم «روانی»، که در طول اثر با رفتارهای دلقکانه‌ی او انس گرفته‌ایم، در پایان به فلتی می‌گوید: «تا وقتی که شما روزنامه‌نویسای حزب کمونیست خودتون رو طرفدار حقیقت جا زدین و خواب و خیالای اصلاحی‌تونو تو روزنامه‌های سرمایه‌داری منتشر می‌کنین، بر عهده‌ی منه که با داوطلب شدن برای افتادن رو تخت سردخونه از دموکراسی دفاع کنم.» از تفسیر اثر که بگذریم، طنزهای دلقکانه و گاهی تلخ که در جای‌جای نمایشنامه بود، شکستن بی‌مقدمه‌ی دیوار چهارم و در نهایت پایان خارق‌العاده‌ی نمایشنامه، کتاب و شخصیت «روانی» را در ذهن من ماندگار کرد. از خواندن این کتاب احساس خوش‌بختی می‌کنم.

عالی بود