کتاب قانون اخلاق بر پایه نقد عقل به عقل

مقصود در این نوشتار در شرح و نقد دیدگاه‌ها و نظریه‌ها، گزارش تاریخ فلسفه اخلاق یا تاریخ اخلاق نیست؛ زیرا آن، کردارِ علمیِ دیگری است که روش‌ها،‌ مبناها و ضابطه‌های ویژه خود را دارد. مقصود ما تحلیل، افراز و ترکیب فرجامین نهادها و قانون‌های اخلاق از یک سو و اکتشاف و افراز و ترکیب آغازین نهادها و قانون‌های اخلاق از دیگر ‌سو است. این دو کار و دو روش را به خواست و توفیق خدا از دو راه که مکمل یکدیگرند باید به انجام رسانید: راه نخست: شناسایی و سنجش‌گری نظریه‌های اخلاقی است؛ زیرا نظریه‌ها را چه تمام، چه ناتمام، چه درست، چه نادرست، می‌توان با تحلیل، افراز و نقادی به سوی نهاد اخلاق پیش‌رَوی داد؛ چنان‌که با تحلیل، افراز و نقادی نظریه‌های عقلی یا تجربی می‌توان به سوی نهاد عقلی یا تجربی آنها پیش‌رَوی کرد. راه دوم: نقد عقل به عقل و نقد دستگاه شناخت به عقل است. این نوشتار به راه نخست اختصاص یافته است. اما پایه آن راه دوم است؛ زیرا بدون نقد عقل به عقل نمی‌توان هیچ دستگاه نهادین برای سنجش و اکتشاف و سپس شناخت داشت و این از آن رو است که دانش بر شناختْ نهاده شده است، و شناخت بر خردمندی، و خردمندی بر عقل محض. و اما عقل محض جز بر عقل محض استوار نشده است. نوشتار دوم که جداگانه است به راه دوم اختصاص دارد و به قانون یگانه عقل و تأسیسات اخلاق می‌پردازد.