کتاب هند باستان نشر گروه انتشاراتی ققنوس

هندوستان کشوری است بسیار کهن، بدین معنا که مردم در نخستین مرحله سرگذشت دور و دراز انسان در آن‌جا زندگی می‌کردند. موقعیت خاص جغرافیایی این کشور از آغاز مشخص می‌کرد که نخستین ساکنان چگونه وارد این منطقه شده‌اند و در ابتدا در کجا اقامت گزیده‌اند. از بالا و از دور که بنگری، شبه قاره هند به شکل مثلث عظیمی است که در شمال پهن و در جنوب باریک است. بلندای این مثلث از شمال تا جنوب و همچنین پهنای آن از غرب تا شرق در بیش‌ترین اندازه آن حدود ۲۲۰, ۳ کیلومتر است. در این قلمرو بسیار پهناور آمیزه‌ای از سرزمین‌ها و آب و هواهای گوناگون وجود دارد. در طول مرز شمالی هندوستان بلندترین رشته کوه جهان ــ کوه‌های هیمالیا با قله‌های پوشیده از برف ــ قرار دارد. این کوه‌ها، به همراه رشته کوه آراکان در شمال شرقی، مانع طویلی ایجاد می‌کرد که مهاجران آسیای مرکزی را از حرکت به سوی جنوب و ورود به هندوستان باز می‌داشت. در شمال غربی نیز کوه‌هایی، از جمله رشته کوه هندوکش، وجود دارد. اما چندین گذرگاه که از مسیر پُر پیچ و خمی از میان این کوه‌ها می‌گذرند به اقوام باستانی اجازه دادند که از سَمت غرب وارد این شبه قاره شوند. کسانی که از این راه وارد هندوستان شدند دشت بسیار پهناوری یافتند و دره رودی که از تپه ماهورهای رشته کوه‌های شمالی به سوی جنوب امتداد داشت. در این منطقه، که صدها هزار کیلومتر مربع وسعت آن است، سه رود عمده ــ سند، گنگ، و براهماپوترا ــ به همراه ریزابه‌های آن‌ها جریان دارند.