کتاب نوجوان و خانواده درمانی نشر گروه انتشاراتی ققنوس

«نوجوان و خانواده‌درمانی» امیدبخش و ناجی خیلی از خانواده‌ها و نوجوانان است. کتابی که توانسته بخش زیادی از نظریات و راهکارهای کلاسیک دنیای روان‌شناسی را متحول کند. «جوزف میکوچی» این کتاب را بر مبنای خانواده درمانی ساختی نوشته است. با این حال فقط به روش‌های این الگو اکتفا نکرده است. او از نظریات متفاوت و تجربه‌های شخصی خودش هم در نوشتن این کتاب استفاده کرده است. نوجوان و خانواده‌درمانی می‌تواند برای پیدا کردن راه حلی مناسب و منطقی در برخورد با نوجوانان راهنمای خوبی باشد. این کتاب اثری تخصصی است که مخاطب اصلی آن روان‌کاوها، روان‌شناسان، دانشجویان روان‌شناسی و مددکاران اجتماعی هستند. با این حال، مطالبش آن‌قدر کاربردی و جالب است که حتی والدین و نوجوانان هم می‌توانند از راهکارهای آن برای داشتن زندگی بهتر استفاده کنند.

درباره کتاب نوجوان و خانواده‌درمانی

برای روان‌شناسان و روان‌درمان‌گرهایی که با نوجوانان سروکار دارند، داستان‌های این کتاب چندان هم ناآشنا نیست. نویسنده درباره‌‌ی مشکلات نوجوانان سال‌ها مطالعه و تحقیق کرده است. او در این کتاب بخش زیادی از یافته‌های خود را ثبت کرده، با این امید که بتواند برای روان‌شناسان انگیزه‌ای باشد تا با نوجوانان بی‌قرار و آشفته، بیشتر مدارا کنند. در این کتاب تاکید نویسنده روی نوجوانان و ناهنجاری‌هایی است که خانواده و جامعه به آن‌ها تحمیل کرده است. با این حال نکات و آموزه‌های آن را می‌توان در نسل‌ها و افراد مختلف جامعه بسط داد. تاثیر جنسیت فرزندان در نوع تربیت و جایگاه آن‌ها در خانواده و جامعه هم از مسائل مهمی است که در این کتاب روی آن تاکید زیادی شده است. بایدها و نبایدهای اجتماعی و فرهنگی برای دختران و پسران متفاوت است. قوانین نانوشته‌ای در تمام دنیا زندگی خیلی از افراد را کنترل می‌کند. این مساله می‌تواند تاثیر زیادی در ناهنجاری‌های ایجاد شده در نوجوانان ایجاد کند.

در حالی که بیشتر درمان‌گرها روی فرد تاکید دارند، میکوچی سراغ خانواده‌ها رفته تا براساس رابطه درمانی، ریشه‌ی مسائل را بررسی کند. تفاوتی که خانواده ‌درمانی با فرد درمانی دارد، در این است که در فرد درمانی، تاکید بیشتر درمان‌گر روی همان فرد است. فرد ممکن است به دلیل محافظه‌کاری، شرم یا حتی ناآگاهی، خیلی از اطلاعات ضروری برای تکمیل روند درمان را به مشاور منتقل نکند. این در حالی است که کسی که یک خانواده را روان‌کاوی می‌کند، لایه‌های پنهان و عمیق ارتباط بین این افراد را می‌کاود و به نتایجی خیلی موثرتر از درمان انفرادی می‌رسد. در خانواده‌درمانی، مخاطب اصلی نوجوانان نیستند. تمام اعضای خانواده باید به خود کمک کنند تا بتوانند به نوجوان سرکش و ناآرام هم کمک کنند. از دید میکوچی، درمان زمانی اثربخش است که اعضای خانواده و نوجوانان، به ارتباطی که همیشه می‌خواستند با هم داشته باشند، برسند. تا جایی که دیگر نیازی به یک عامل خارجی مثل روان‌درمان‌گر نباشد. اینجاست که روابط به تعادل می‌رسد، افراد شناخت بهتری از هم پیدا می‌کنند و ریشه‌ی خیلی از درگیر‌ی‌ها و مشکلات حل می‌شود.

میکوچی با نوشتن این کتاب توانسته ثابت کند که خیلی از مطالبی که راجع‌به نوجوانان نوشته می‌شود، تصویر متناقضی از آن‌ها به جامعه معرفی می‌کند. خیلی از روش‌های روان‌شناسی روی کمک والدین به نوجوانان تاکید می‌کند. میکوچی با تجربه‌ی طولانی که در این زمینه دارد، معتقد است که ارتباط بین والدین و نوجوانان دوطرفه است. تا زمانی که مشکل این ارتباط برطرف نشود، نمی‌توان انتظار داشت تنها با تکیه روی حمایت والدین، عمیق‌ترین مسائل خانوادگی حل شود. راه‌حل‌های زیادی برای مواجهه با موقعیت‌های مختلف نوجوانان در این کتاب معرفی شده است. این راه‌حل‌ها چیزی بیش از شعار و حرف‌های تبلیغاتی هستند. میکوچی با معرفی هر روش و راهکار، نمونه‌هایی هم تعریف می‌کند که تاثیر این روش‌ها را اثبات می‌کند. این روش‌ها انعطاف‌پذیر هستند و باید با توجه به مشکل پیش آمده و مخاطب نوجوان، به کار برده شوند تا کارآمدتر باشند.

تاکید نویسنده در این کتاب بیشتر روی نظریه است تا تکنیک. همان‌طور که خودش هم می‌گوید، طرز فکر درمانگرها خیلی مهم‌تر از تکنیک است. یک روان‌درمان‌گر حرفه‌ای اول باید هدف خود را بشناسد و ببیند با چه فردی یا افرادی سروکار دارد. پس از شناخت کافی از اهداف و مخاطبان، می‌توان از تکنیک‌های مختلف هم استفاده کرد. هرچند خیلی از روان‌درمان‌گرها به نظریه اعتقادی ندارند و آن را پدیده‌ای انتزاعی می‌دانند. میکوچی با هوشمندی و ابتکار خاص خودش توانسته در کنار تاکید روی نظریه، تعادلی میان ارتباط نظریه و تکنیک ایجاد کند. این کتاب با تشریح دقیق اهمیت نظریات روان‌شناسی توانسته نگاه خیلی از متخصصان را به نظریه و تکنیک تغییر دهد.

درباره جوزف میکوچی

میکوچی یکی از چهره‌های مطرح و شناخته‌شده در دنیای روان‌کاوی است. او سال‌هاست که روی زندگی و مشکلات نوجوانان مطالعه و تحقیق می‌کند. میکوچی در رشته‌ی روان‌شناسی بالینی تحصیلات آکادمیک داشته است. او با کار در مرکز مشاوره مودکان در فیلادلفیا و ریاست این مرکز تجربیات زیادی از زندگی خصوصی کودکان و نوجوانان کسب کرد. او از اعضای انجمن روان‌شناسی آمریکا، آکادمی خانواده‌درمانی آمریکا و رییس انجمن خانواده‌درمانی و مسائل زناشویی است.  

ترجمه کتاب نوجوان و خانواده‌درمانی به فارسی

«مهشید یاسایی» بهترین کسی است که می‌توانست این کتاب را به فارسی ترجمه کند. او دانش‌آموخته‌ی روان‌شناسی از دانشگاه سندیاگوی آمریکا و عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی است. او تخصص زیادی در ترجمه‌ی آثار روان‌شناسی کودک و نوجوان دارد. یاسایی با تسلط عمیقی که به این زمینه‌ی تخصصی دارد، توانسته مفاهیم دنیای روان‌شناسی را با زبانی ساده و ملموس به مخاطب انتقال دهد. «دژخیم عشق» اثر «اروین یالوم»، «رشد و شخصیت کودک» اثر «جروم کیگان» و «تشویق و خلاقیت در کودکان» اثر «برنادت دافی» از ترجمه‌های معروف این مترجم بزرگ هستند.

در بخشی از کتاب نوجوان و خانواده‌درمانی می‌خوانیم

پدری می‌گفت «دختر من مشکل خانواده‌ی ماست. او دچار بی‌اشتهایی عصبی است. غذا نمی‌خورد و وزن کم می‌کند. به هیچ وجه نمی‌توانیم او را وادار به خوردن کنیم».
این واکنش منجر به ایجاد چندین فرضیه درباره پدر و رابطه‌اش با مشکل می‌شود. او مشکل را متعلق به دخترش می‌داند. او برای مشکل نام‌گذاری می‌کند و در ضمن رفتار او را مشخصا توضیح می‌دهد: «او غذا نمی‌خورد و وزن کم می‌کند». او عجز و ناتوانایی خود را در کمک به دخترش بیان می‌کند، ولی در عین حال وقتی می‌گوید نمی‌توانیم او را وادار به خوردن کنیم به این معناست که ظاهرا در تلاشِ اعمال قدرت است.
برعکس، مادر می‌گفت «من امیدوارم که او بتواند خوب شود. او نمی‌خواهد بیمار باشد؛ بیماری را نمی‌خواهد. فقط می‌خواهد خوب شود».
او هم مثل پدر مشکل را «بیماری» می‌داند. او معتقد است که حل مشکل در دست دختر است. در ضمن عباراتی بیان می‌کند که نشان می‌دهد که از افکار خصوصی و احساسات دختر باخبر است. در عین حال دختر، یعنی تینا، ساکت است؛ یعنی رضایت خود را با سکوت نشان می‌دهد، هر چند که لزوما با همه‌ی حرف‌های مادر ممکن است موافق نباشد.
وقتی از تینا درباره‌ی مشکل سوال شد، پاسخ داد، من نمی‌دانم، یک‌دفعه این‌طوری شدم. وقتی که درمان‌گر توضیح بیشتری خواست، تینا چند کلمه‌ی مبهم گفت و بعد هم گریه سر داد. این رفتار، دیدگاه مادر را مبنی بر این که تینا قربانیِ درمانده است، تایید می‌کند؛ «قربانی‌ای که قدرت لازم برای بهبودی‌اش» را ندارد.