کتاب کلمنت گرینبرگ نشر چشمه

این کتاب مشتمل بر سه فصل است، با این فکر که اگر کلی و ساده بگویم، سه گرینبرگ وجود دارند. نخستین آن‌ها گرینبرگ آموزه‌مند است که در همان ابتدای کار خود درباره‌ی نقش آوانگارد، اعتقادی راسخ پیدا کرد. گرینبرگِ نخست (که در این کتاب دوم می‌آید) نویسنده‌ی «آوانگارد و کیچ» و به «سوی یک لائوکوئون جدیدتر»است: متونی شدیداللحن و متخاصمانه که به‌ترتیب در سال‌های ۱۹۳۹ و ۱۹۴۰ تحت‌تأثیر ترس از وحشیگری نازی و فاجعه‌ای قریب‌الوقوع، پیش از این‌که هیچ تفسیری درباره‌ی هیچ نمایشگاه یا اثری هنری بنویسد، نوشته شدند. گرینبرگِ سوم، که بیش از همه به او علاقه دارم، نظریه‌پردازی است که پیرامون او برخی جریان‌ها گرد آمده، که به باور من، سرآغاز بازتفسیری از مدرنیته‌ی هنری را رقم می‌زند. گرینبرگ نظریه‌پرداز همیشه وجود نداشت، اما در دهه‌ی هفتاد در حدود ده مقاله ظهور کرد که همگی «سمینار» نام داشتند و ظاهراً به ترتیبی تصادفی در مجله‌های هنری گوناگون منتشر می‌شدند. مهم‌تر از هر چیز، او نه به شکلی خودجوش بلکه در پاسخ به جریان‌های جدید هنری دهه‌ی شصت، پا به عرصه‌ی وجود گذاشت. در پایان این کتاب مناظره‌ای تاکنون منتشرنشده با کلمنت گرینبرگ آمده است. مناظره‌ای که در مارس ۱۹۸۷ در دانشگاه اُتاوا که در آن زمان در آن‌جا تدریس می‌کردم، پیش‌قدم آن شدم.