کتاب حقوق شهروندی در اندیشه اسلامی نشر انتشارات میراث اهل قلم

رسول اکرم(ص) و جانشینان معصوم آن حضرت در زمانی که از «حقوق شهروندی» مردم در برابر حکومت‌ها و حاکمان سخن می‌گفتند و در عمل نیز آن را رعایت می‌کردند، در هیچ یک از حکومت‌ها و مکتب‌های مختلف آن زمان، سخنی از «حقوق شهروندی» مطرح نبود. اگر چنین آموزه‌هایی وجود داشت، قاعدتاً باید در جوامع پیشرفته و متمدن آن روز یعنی ایران و روم می‌بود، ولی مراجعه به قوانین و مقررات این دو سرزمین نشان می‌دهد که چیزی به‌عنوان حقوق شهروندی وجود نداشت. «حق» تنها از آن حاکمان بود و بس؛ مردم نیز موظف به اطاعت از آنان بودند. «روسو» از قول حکیم یونانی اسکندرانی نقل می‌کند که امپراطور رم می‌گفته است: «همان قسمی که چوپان بر گله‌های خود برتری دارد، رهبران قوم نیز جنساً بر مرئوسین خود تفوّق دارند.» و از استدلال خود نتیجه می‌گرفته که «آن‌ها نظیر خدایان و رعایا نظیر چهارپایان می‌باشند.»