کتاب هيچ

دخیل بر دستار شروه

اگر گربه سیاهی که شاید گربه نباشد، چندک بزند توی سیاهی و کسی کاری به کارش نداشته باشد، هیچ؛ اما اگر دخترک شیطانی با سنگ بزندش، آن وقت است که زلیخا کور می شود و باید کوچه ای که نصفش را با چشم آمده، نصف دیگرش را بی چشم برود، تازه اگر سر راه به کنده کنار پر جنی نخورد، یا شکم آماسیده دیواری، یا دو سه رگ خشتمال تنوری یا....
و این می رود تا روزگاری که زلیخا زمینگیر شود و به کنج نمور خانه برادر خو کند و پسین ها تنگ غروب دستش را به دست گرم و لطیف دختر برادر بدهد و هنوز عمه نشده بی بی شود، حتی اگر این کار را بلد نباشد. و این خیلی زود است برای زلیخا، خیلی زود. این را هیچ کس نمی داند، اگر هم بداند هیچ کاری از دستش برنمی آید.
و زلیخا وقتی خنکای ماسه از ترک پاهایش تو بزند، و باد کوس از دره های ژرف پیشانی اش بگذرد، شروه های در شرجی خوانده مادر را به یاد می آورد، یا شوره های شتک زده بر شلوار مردان آبادی را، وقتی از آب بیرون می زدند و توی چشم های زلیخا می ریختند تا مثل ماهی بیرون آب نمیرند، تا روز بعد که دوباره او دست کند و آن ها را به دریا بسپارد و شروه های در شرجی خوانده را بدرقه راهشان کند.
و زلیخا هر قدر خانه را زیر و رو کند و در و دیوار را به هم بریزد، شتک شوره را بر شلوار پدر نمی بیند. هرگز نمی بیند. نه توی صندوق های پلیتی این طرف آب، نه توی چمدان های رمزی آن طرف آب. هرگز نمی بیند. و هر وقت شلوار پدر را ببیند خشک و تمیز است و هیچ حرکتی ندارد، و هر چه پای پدر را بفشارد هیچ چیز توی مشتش نمی آید. برای همین است که زلیخا تا به یاد دارد، پدر شب ها خواب کوسه می بیند و وقتی وحشت زده فریاد می کشد و بیدار می شود توی چشم هایش هزاران جفت باله کوسه شنا می کنند و خون از چشم های پدر شتک می زند، و بوی گوشت تکه پاره یک جاشو هنوز از پایین تنه اش به مشام می رسد.
اگر گربه سیاهی که شاید گربه نباشد، چندک زده توی سیاهی را، دختر شیطانی با سنگ نشانه بگیرد، آن وقت است که زلیخا کور شود و مادر باید تمام آبادی را زیر پا بگذارد و ناز تمام سبزه لیمویی های کولی را بخرد تا فالش را بارها و بارها بگیرند. «بختت بلند است زن، غصه نخور.» غصه نمی خورد، فقط شب ها توی خواب هم گریه می کند. بختش بلند است. این را خوب می داند. برای همین زلیخایش کور شده و بخت بلند مادرش را نمی بیند.
مادر باید تمام آبادی را زیر پا بگذارد و پای تمام جن گیرهای جن زده دهات را ببوسد تا چلّه اش را بنشینند، و آن ها وقتی دعایی می خوانند، نمی دانند و نمی دانی برای خودشان است یا برای زلیخا. تنها جن گیر جن نزده آبادی هم جوان است و تازه وارث پدر شده و وقتی زلیخا را ببیند، نمی تواند غم مرگ پدر را پنهان کند و چلّه او را بنشیند و برای همین است که هنوز زیارت جن ها نصیبش نشده است.
سالی بعد دختر را پیش بیطار آبادی بالا می برند، هر چند مضحکه اهل آبادی می شوند، اما از دست آدم ناچاری مثل مادر چه کاری ساخته است. بیطار حق دارد هیچ ربطی بین کوری یک دختر و دیدن یک گربه (هر گربه ای که باشد، با هر مرض لاعلاجی که باشد) نبیند و زن را نومیدتر از پیش روانه تمسخر زن ها کند.
پای زن و دختر به شهر هم کشیده می شود. اگر او را بخواهند به جراح بسپارند، باید هست و نیستشان را بفروشند، که می فروشند و نیمه جهاز زلیخا را آب کنند، که می کنند و باز هم اگر کم بیاورند، که می آورند، کدخدای آبادی به دادشان برسد، مردان ته جیب شوره بسته را بتکانند، زن ها پول سیاه مبادا را از زیر پلاس بیرون بکشند، باز هم اگر مبلغی کم باشد، که کم است، باید سید آبادی روضه های وقت و بی وقت بخواند و تن عزادار و کبود آبادی را کبودتر کند. تمام این ها یک طرف و اگر زلیخا بعد از عمل هم نتواند ببیند، که نمی تواند، آه از نهاد آبادی بلند می شود.
زلیخا چه قدر دوست دارد جیب های شوره بسته مردان که حالا خالیشان بازیچه باد است و پلاس پر از هیچ زن ها را ببیند. اما افسوس اگر نتواند ببیند، که نمی تواند، هیچ کس هم نباید ببیند بر درگاه نیمدری خانه او دو قطره خون تازه را که شب وقتی ضجه می کشد از بخیه های چشمش می چکد.
این می رود تا صبحی که او می فهمد باید تا غروب هرچه می خواهد آزاد راه برود و بدود و بازی کند و... که فردا کله سحر قرار است سوار بر قاطر از کوره راهی کوهستانی بگذرانندش و وقتی که دیگر بوی دریا را نمی شنود، فرودش بیاورند، دست و پا و تنش را سخت ببندند بر ضریح زیارتگاهی، علم امامزاده ای، پنجره پیری، جایی...که دیگر نمی تواند آزاد راه برود و بدود و بازی کند و....
و چند روز باید بماند. زلیخا می ماند، می ماند تا وقتی که اگر بیش تر بماند می پوسد. بی شک می پوسد. ناچار دست ها را از بندهایی که خیلی وقت است گشادش شده اند، باید درآورد و وَهچیره کشان سرازیر آبادی شود.
زلیخا نمی داند چند ماه آن جا مانده بوده که وقتی برمی گردد دیگر پدرش نیست تا شب ها وحشت زده فریاد بکشد و از کابوس کوسه ها برخیزد.
و غروب جمعه ای که از ختم شروه های مادر پایش را از خاکستان بیرون می گذارد، ناگهان با اولین نگاهش دیوار آماسیده روبرو را می رُمباند، و هنوز چند قدم نرفته کنگِه پیر گز را می شکند.
هیچ کس نباید بداند بعد از مرگ مادر چشم های زلیخا چرا باید شور شود. نباید بداند چشم یک نفر کور چه طور شور می شود. همه می دانند وقتی چیزی به چشم کسی شیرین بیاید، چشم می خورد، اما هیچ کس نیست بداند زلیخا که کورِکور است چه طور چیزی به چشمش شیرین می آید. برای همین است که مردم آبادی از او ترس دارند و تا می توانند خود را از چشم او دور می کنند، حتی حیوانات خود را. مردم حق دارند. نمی خواهند عاقبت فرزندشان مثل بچه ای شود که بعد از سر راه زلیخا سبز شدنش در غروب، شب تب کرد و بعد از دو روز آن قدر قی کرد تا مرد. باز این را هنوز به خاطر دارند که چه چیز می تواند درخت ابریشم خانه کدخدا را که چهل و پنج سال آزگار سبز بوده و حالاحالاها سبز بود خشک کند جز چشم شور زلیخا.
و مردم آن قدر باید از او ترس داشته باشند که جرئت نکنند از او متنفر شوند و خودشان هم نمی دانند که کم کم به او و چشم او معتقد شده اند، شاید هم در دل او را پرستیده اند؛ برای همین است که قبله بعضیشان کمی کج شده است.
و زلیخا محکوم است، هرچند اگر روحش خبر نداشته باشد، و از هیچ چیز سر درنیاورد. او نمی داند چرا ناگهان همه از او رویگردان شده اند، و هروقت دل تنگی مستش می کند و از خانه بیرون می زند، چرا پچ پچ گنگی را از گوشه گوشه کوچه های فرتوت می شنود که از او می گریزند، کلون درها پیش رویش انداخته می شوند، و او هرچه با فریاد آبادی را صدا می زند، تنها انعکاس صدای خودش را می شنود که خاک آلوده و مایوس مثل خود او به سویش بازمی گردد و گاهی حتی صدا هم بازنمی گردد.

حالا مدت هاست آبادی از شکاف درهای نیمه باز، پیردختری را می شناسد که پسین ها دست در دست دخترکی، کشاله کش کوچه ها تا دریا جاری می شود و آن جا آفتاب کش غروب شروه های در شرجی خوانده مادر را زیر لب زمزمه می کند و به هیچ چیز نمی اندیشد، حتی به امانی که برادر از او خواسته تا از شر چشمش به دور باشد. و وقتی دخترک از او بپرسد چرا تمام مسیرشان تا دریا بر سردر خانه ها جمجمه گاو سبز شده، ساکت می شود و نمی گوید جمجمه گاو شگون دارد، چشم بد دور می کند، بلاگردان خانه است، و به جای آن شروه های شرجی خورده را در باد رها می کند.

فروردین ۷۹