کتاب استنفورد 1 نشر گروه انتشاراتی ققنوس

«دیوید وودراف اسمیت» نویسنده‌ای است که با انتخاب یکی از مدخل‌های فلسفی دانش‌نامه‌ی استنفورد، یکی از مهم‌ترین و پیچیده‌ترین موضوعات فلسفی را معرفی می‌کند. این کتاب شرح جامع و کاملی از پدیدارشناسی، تعریف، تاریخ و کاربرد آن است. کتاب دانش‌نامه فلسفه استنفورد، پدیدارشناسی با ترجمه‌ی «مسعود علیا» در سال 93 در انتشارات ققنوس منتشر شده است.

مروری بر فصل‌های کتاب پدیدارشناسی

فصل اول، پدیدارشناسی چیست: رشته‌ی پدیدارشناسی را می‌توان در ابتدا به عنوان بررسی ساختارهای تجربه یا آگاهی تعریف کرد. پدیدار شناسی را عموما به یکی از این دو شکل تعبیر می‌کنند: یا آن را رشته‌ای در فلسفه می‌دانند، یا جنبشی در تاریخ. این فصل جزییات دقیق پدیدار شناسی را بررسی می‌کند.

فصل دوم، رشته‌ی پدیدارشناسی: رشته پدیدارشناسی با حوزه‌ی بررسی‌اش، روش‌های آن و نتایج عمده‌اش تعریف می‌شود. پدیدارشناسی ساختارهای تجربه‌ی آگاهانه را آن چنان که از منظر اول شخص تجربه می‌شود، همراه با شرایط مرتبط تجربه بررسی می‌کند. این فصل رشته‌ی پدیدارشناسی را به طور کامل مورد بررسی قرار می‌دهد.

فصل سوم، از پدیدارها تا پدیدارشناسی: پدیدارشناسی در دنیای فلسفه به عنوان علمی از هستی‌شناسی با انبوهی از بحث‌ها و جدل‌ها بر سر نظریه و روش‌شناسی، شناخته می‌شود. در فیزیک و فلسفه‌ی علم، اصطلاح پدیدارشناسی به معنای توصیف و طبقه‌بندی پدیدارهای هر علم است. در این فصل معانی دقیق پدیدارشناسی بیان می‌شود.

فصل چهارم، تاریخ و انواع پدیدارشناسی: قرن‌هاست که پدیدارشناسی در اندیشه و تفکرات فیلسوفان شرقی و غربی به کار گرفته می‌شده، گاهی حتی بدون این که نام مشخصی داشته باشد. این فصل تاریخ ظهور و شکل‌گیری پدیدارشناسی را توضیح می‌دهد.

فصل پنجم، پدیدارشناسی و هستی‌شناسی، معرفت‌شناسی، منطق و اخلاق: فلسفه دست کم شامل چهار رشته‌ی اصلی است: هستی‌شناسی، معرفت‌شناسی، اخلاق و منطق. این فصل نشان می‌دهد که اگر به این چهار حوزه، پدیدارشناسی را اضافه کنیم، چه تغییری در نگرش و رویکردهای‌مان در فلسفه و شناخت پدیده‌ها ایجاد می‌شود.

فصل ششم، پدیدارشناسی و فلسفه ذهن: پدیدارشناسی در حیطه‌ی فلسفه‌ی ذهن، حرف‌های زیادی برای گفتن دارد. این فصل درباره‌ی ارتباط این دو حوزه است که از بحث‌انگیزترین و پرشورترین موضوعات در دنیای فلسفه هم به شمار می‌رود.

فصل هفتم، پدیدارشناسی در نظریه‌ی آگاهی معاصر: مسائل پدیدارشناسانه، به هر نام دیگری هم که خوانده شده باشند، این اواخر نقش مهمی در فلسفه‌ی ذهن داشته‌اند. در اینجا با شرح و بسط موضوع بخش قبل، دو مورد از مهم‌ترین مسائل پدیدارشناسی بررسی می‌شود: صورتِ آگاهی درونی که ظاهرا فعالیتی ذهنی را آگاهانه می‌سازد، و خصوصیت پدیداریِ متعلق به فعالیت ذهنی شناختیِ آگاهانه در اندیشه، ادراک و عمل.

درباره کتاب پدیدارشناسی

کتاب پدیدارشناسی براساس مقالات دانش‌نامه‌ی فلسفه‌ی استنفورد نوشته شده است. این دانش‌نامه‌، حاصل طرحی است که در سال 1995 در دانشگاه استنفورد آغاز شده و همچنان ادامه دارد. متن کامل تمام مقالات این دانش‌نامه در اینترنت به صورت رایگان و به آسانی در دسترس خوانندگان قرار گرفته است. در این دانش‌نامه‌ی آنلاین، مطالب متنوعی درباره‌ی موضوعات مختلف وجود دارد، که برخی از آن‌ها بسیار طولانی و جامع هستند. دانشنامه‌ی فلسفه استنفورد پیوندی فراگیر میان فضای دانشگاهی و عرصه‌ی عمومی برقرار کرده است. این پایگاه اینترنتی توانسته مرجع موثق و قابل اعتمادی برای محققان، دانشجویان و علاقه‌مندان باشد. انتشار تدریجی این دانشنامه به زبان فارسی و فراهم کردن تمام مطالب آن به زبان فارسی، کاری عظیم و دشوار است. به همین دلیل مدخل‌های این دانش‌نامه جداگانه انتخاب و ترجمه می‌شوند.

پدیدارشناسی به معنای بررسی ساختارهای آگاهی از منظر تجربیات اول شخص است. ساختار اصلی هر تجربه، قصدی بودن آن است. تجربه به واسطه‌ی محتوا یا معنای‌اش، که عین مورد نظر را بازنمایی می‌کند، به علاوه‌ی شرایط مقتضی امکان، رو به یک عین دارد. پدیدارشناسی از سایر رشته‌های مهم در فلسفه، مانند هستی شناسی، معرفت شناسی، منطق و اخلاق متمایز است و در عین حال با ان‌ها نسبت دارد. پدیدارشناسی قرن‌ها در قالب‌های گوناگون به کار گرفته شده است. اما در اوایل قرن بیستم در آثار بزرگانی مانند هوسرل، هایدگر، سارتر، مرلو-پونتی و دیگران بود که جایگاه اصلی خود را پیدا کرد. پدیدار شناسیِ قصدیت، آگاهی، کیفیات ذهنی و منظر اول شخص، این اواخر در فلسفه‌ی ذهن مسائلی برجسته بوده‌اند.

در بخشی از کتاب پدیدارشناسی می‌خوانیم

رشته پدیدارشناسی با حوزه بررسی‌اش، روش‌های آن و نتایج عمده‌اش تعریف می‌شود. پدیدارشناسی ساختارهای تجربه آگاهانه را، آن چنان که از منظر اول شخص تجربه می‌شود، همراه با شرایط مرتبط تجربه، بررسی می‌کند. ساختار مرکزی هر تجربه‌ای قصدیت آن است؛ یعنی این که آن تجربه به واسطه محتوا یا معنای‌اش روی به عینی در جهان دارد.

همه ما انواع گوناگون تجربه از جمله ادراک، تخیل، تفکر، عاطفه، میل، اراده و عمل را از سرمی‌گذرانیم. از این قرار، دامنه‌ی پدیدارشناسی، گستره‌ی تجربه‌هاست. تجربه، نه تنها شامل تجربه نسبتا منفعلانه نظیر دیدن یا شنیدن است، بلکه تجربه فعالانه نظیر راه رفتن یا چکش زدن یا ضربه زدن به توپ را هم در بر می‌گیرد.

تجربه‌های آگاهانه ویژگی منحصربه‌فردی دارند: ما آن‌ها را تجربه می‌کنیم. زیست می‌کنیم یا انجام می‌دهیم. سایر چیزهایی که در جهان هستند ممکن است مورد مشاهده ما قرار گیرند یا به آن‌ها بپردازیم. اما آن‌ها را تجربه نمی‌کنیم -تجربه به معنای زیست کردن یا انجام دادن آن‌ها. اين ویژگی تجربی یا اول شخص -ویژگی تجربه شدن- جزئی ذاتی از ماهیت یا ساختار تجربه آگاهانه است: همچنان که می‌گوییم: «من می‌بینم/ می‌اندیشم/ میل دارم/ انجام می‌دهم». این ویژگی‌، هم ویژگی پدیدارشناسانه و هم ویژگی‌ای هستی‌شناسانه در هر تجربه‌ای است.