کتاب در سرزمین خورشید اثر ابوالقاسم اسماعیل‌پور نشر چرخ

کتاب حاضر به سه بخش تقسیم شده است. بخش نخست شامل مباحث اسطوره و اسطوره‌آفرینی و سخنی درباره‌ی پیوند اسطوره و هنر معاصر است. ژانر اسطوره‌آفرینی یا «میتوپوئسیس[۱]» امروز به موضوع مهم هنر و ادبیات درآمده است؛ به‌ویژه هنر هفتم، داستان، شعر و هنرهای تجسمی مدرن و پسامدرن در عصر کنونی سخت زیر تأثیر اسطوره‌آفرینی و نمادپردازیِ خلاق قرار گرفته‌اند.

بخش دوم شامل تحلیل اسطوره‌سنجانه‌ی اشعار سه تن از شاعران برجسته‌ی جهان، به‌ویژه بررسی و تحلیل سویه‌ی اسطوره‌آفرینی در شعر آنان است. شعر و شاعری موضوعی است که دغدغه‌ی نگارنده از عنفوان جوانی بوده و با این پشتوانه، توانسته چند مجموعه شعر منتشر کند و چندین مجموعه از دواوین شعر جهان، از جمله مجموعه‌ی کامل اشعار اُکتاویو پاز، را به فارسی برگردانده و منتشر نماید. در این بخش، به تحلیل و نقد اسطوره‌سنجانه‌ی سه تن از شاعران برجسته، نیما یوشیج، اُکتاویو پاز و لوئیز گلیک پرداخته‌ایم. نیما به عنوان پیشتاز شعر نو ایرانی، سردمدار اسطوره‌آفرینی و نمادپردازی در سرزمین ماست؛ هم‌چنان‌که صادق هدایت با شاهکارش بوف کور، پیشاهنگ اسطوره‌آفرینی در داستان‌نویسی معاصر است. نمادپردازی و رمزگرایی هرچند در ادب کهن فارسی، مانند داستان‌های منطق‌الطیر عطار نیشابوری، رسایل فارسی شهاب‌الدین سهروردی و آثار تمثیلی نمادینی چون رساله‌الطیرها ریشه دارد، ولی سمبولیسمِ معاصر ایرانی با اشعار نیما مانند «ققنوس» و بعضی از منظومه‌های مهم او چون مانلی و خانه‌ی سریویلی آغاز می‌شود.

از سویی در شعر معاصر جهان، شاعران برجسته و پیشاهنگی چون ویلیام بلیک، شارل بودلر، تی. اس. الیوت و دیگران از سده‌ی نوزدهم میلادی، به‌ویژه در قرن بیستم، آثار فاخری با رویکرد اسطوره‌آفرینی خلق کرده‌اند. از میان آن‌ها ما به سه شاعر برجسته پرداخته‌ایم.

نیما یوشیج بی‌شک یکی از ستون‌های شعر قرن بیستم و پیشتاز شعر نو در ایران و یکی از پیشتازان شعر مدرن در خاورمیانه بوده است. او در کنار اُکتاویو پاز، شاعر بزرگ مکزیکی و برنده‌ی نوبل ادبیات در دهه‌ی نود میلادی و لوئیزگلیک برنده‌ی نوبل ادبی دهه‌ی بیستم هزاره‌ی سوم میلادی، هر سه آثاری با آفرینش‌های ژرف اساطیری از خود به یادگار گذاشته‌اند. اسطوره‌آفرینی در شعر، در شمارِ مباحثی است که در جامعه‌ی ادبی و هنری ما نیاز به پژوهش‌های پردامنه‌تری دارد. یک نمونه‌ی برجسته در شعر معاصر ایران و دو نمونه‌ی فاخر اسطوره‌آفرینی در شعر معاصر جهان شاید بتواند الگویی باشد برای تحلیل‌های اسطوره‌سنجانه و اسطوره‌کاوانه‌ی بعدی برای شاعران دیگر ایران و جهان.