کتاب ایران و همسایگان ایران عباس ملکی نشر انتشارات مرکز مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امور خارجه

ایران با منابع طبیعی سرشار، نیروی انسانی بسیار و موقعیت ژئوپلیتیکی بی­نظیر، به‌دلیل مواجهه با چالش‌هایی نظیر تحریم­های بین­المللی، کمبود سرمایه­گذاری در صنایع نفت ­و گاز و در اختیار نداشتن فنآوری پیشرفته، توانایی نقش‌آفرینی در بازار انرژی جهان را از دست داده و در آینده نیز احتمالا نقش‌آفرینی کمی خواهد داشت. در چنین شرایطی، قابل تصور است که پیش­نیاز بر عهده گرفتن نقش جهانی برای سیاستگذاری انرژی ایران، گسترش روابط، بر پایه منابع انرژی با سایر کشورهای جهان به‌خصوص همسایگان متعدد است. موقعیت ژئوپلتیک ایران و دسترسی به مرزهای زمینی و آبی با 15 کشور می­تواند یک مزیت راهبردی برای ارتقاء همکاری‌های انرژی محسوب شود. هدف از پژوهش حاضر آن است که با بهره­گیری از رویکرد اقتصاد سیاسی بین­الملل با تمرکز بر روابط مبتنی بر انرژی در بستر همسایگی به بررسی فرصت­ها و چالش‌های موجود در زمینه همکاری میان ایران و کشورهای همسایه از جمله پاکستان، افغانستان، ترکمنستان، قزاقستان، روسیه، جمهوری آذربایجان، ارمنستان، ترکیه، عراق، کویت، عربستان سعودی، بحرین، قطر، امارات عربی متحده، عمان و دو غول مصرف­کننده انرژی یعنی هند و چین بپردازیم. این کتاب، در نظر دارد با استفاده از نظریه وابستگی متقابل، به طرح این مفهوم بپردازد که ایران چگونه می­تواند به‌عنوان تولیدکننده، مصرف­کننده و یک کشور ترانزیت همزمان، این دسته از بازیگران را به یکدیگر متصل کرده و منافع ملی خود را بیمه نماید. در این راستا در فصل اول به مفهوم تئوری همسایگی، در فصل دوم به همکاری‌های مبتنی بر منابع انرژی میان ایران و همسایگان از منظر تئوریک، در فصل سوم به وضعیت انرژی ایران و کشورهای همسایه، در فصل چهارم به بررسی منابع مشترک انرژی ایران و همسایگان، در فصل پنجم به بیان چگونگی و ابعاد همکاری‌های مبتنی بر منابع انرژی میان ایران و همسایگان و در نهایت به بیان توصیه‌های سیاستی خواهیم پرداخت.