کتاب نامه‌ی نادری نریمان نریمانوف نشر دیدآور

کتاب نامه ی نادری داستان برکناری شاه طهماسب و به قدرت رسیدن نادرشاه را روایت می کند و شرایط تاریخی آن دوران را شرح می دهد. این کتاب نمایشنامه ای تاریخی است که به قلم نریمان نریمانوف، نویسنده ی بنام کشور آذربایجان، به رشته ی تحریر درآمده و در دوران مشروطه به انتشار رسیده است. نادرشاه که او را ناپلئون شرق نیز می نامند از قدرتمندترین شاهان ایران بوده است. از بیرون کردن عثمانی تا فتوحات مشهوری همچون فتح هند در کارنامه ی او می درخشد و البته نباید ناگفته بماند که همچون دیگر همتایان خود ستم ها نیز روا داشته است. اثری که پیش رو دارید کتاب نامه ی نادری (Nadir – Shah) به قلم نریمان نریمانوف (Nariman Narimanov) است. نریمان نریمانوف، نویسنده ی برجسته ی کشور آذربایجان، نمایشنامه ی حاضر را در زمانه ای نوشت که ایران تحت سلطه ی شاهان مستبد قرار داشت. او داستان به سلطنت رسیدن نادرشاه را می نویسد و از خلال آن به بی کفایتی و استبداد شاهان تاریخ ایران اشاره می کند و قصه ی تکراری برآمدن استبدادی دیگر از پسِ استبداد را به تصویر می کشد. ماجرای کتاب نامه ی نادری به سال ۱۷۱۷ در شهر اصفهان باز می گردد. شاه سلطان حسین اداره ی کشور را در دست دارد و کشور در اوضاع نابسامانی به سر می برد. در همین اثنا، شاه سلطان حسین از دنیا می رود و پسرش شاه طهماسب بر تخت سلطنت می نشیند. نادر نیز راهزنی قدرتمند است که آوازه ی قتل و غارتش به گوش همه رسیده. از جایی به بعد، نادر تغییر رویه می دهد و به اردوگاه شاه طهماسب می پیوندد. طهماسب او را به عنوان مامور سرکوب یاغیان منصوب می کند. نادر در این مقام خوش می درخشد و در نهایت با همدستی درباریان شاه طهماسب را از تخت به زیر می کشد و خود سلطنت را به دست می گیرد. پس از این خون ها ریخته می شود و ستم ها بر تارک تاریخ ثبت می گردد. سرانجام نیز نادر پس از قتل ها و جنایت های بسیار، با نقشه ی درباریان و به دست فراشان خود به قتل می رسد. نویسنده کتاب نامه ی نادری را در چهار انجمن نوشته است. او در این کتاب قدرت نویسندگی خود را به رخ می کشد و تصویری واقعی از نادرشاه ارائه می دهد؛ شاهی که نه عدالت خواه است و نه احمق، بلکه راهزنی است که شمشیرش را در مسیر کامیابی کشورش به کار می گیرد و در نهایت به قدرت می رسد. اما به دلایل تاریخی که شرح آن در نمایشنامه ی حاضر آمده است، او نیز به خیل شاهان ستمگر تاریخ می پیوندد و راه خودکامگی را پیش می گیرد. کتاب نامه ی نادری نخستین بار در سال ۱۸۹۹ به انتشار رسید. تاج ماه آفاق الدوله آن را به فارسی ترجمه کرده و سال ۱۳۲۴ بود که در ایران انتشار یافت و این ترجمه را نخستین تلاش زنان ایرانی در حوزه ی هنر نمایشی ایران نامیده اند. این نمایش دو بار در ایران به روی صحنه رفت. یک بار در سال ۱۳۲۷ در رشت اجرا شد و بار دیگر در سال ۱۳۲۸ در تبریز. محمد خلیلی در سال ۱۳۵۸ ترجمه ی دیگری از اثر حاضر ارائه داد. انتشارات دیدآور به سبب نثر ویژه ی ترجمه ی اول و ارزش تاریخی آن، ذیل مجموعه ی گنجینه ی آثار نمایشی دوران قاجار با تصحیح و رسم الخط جدید به انتشار این اثر همت گمارد. مطالعه ی کتاب حاضر را به دانشجویان تئاتر و ادبیات نمایشی پیشنهاد می کنیم. همچنین اگر به نمایشنامه های تاریخی و انتقادی علاقه دارید، این کتاب را از دست ندهید. نادر: دایى تو را چه شده است؟ چرا گریه مى کنى؟ در دلت چه هست؟ جواد: اى فرزند چه بگویم… من به روز خودم گریه نمى کنم. امروز فردا خواهم مرد… آنچه مرا اندوهناک کرده کارهاى آشفته ى مرز و بوم ما است، اوف! اوف! هیچ مى دانى چه مى کنند؟ زاد و بوم ما از دست مى رود، زیارتگاه هاى ما، زمین هاى ما به دست گروه بیگانه مى افتد، ملت ما روز به روز، به تارى، و تیرگى مى افتد، نه کشت، نه درو، در چند دهات گرسنگى سر گرفته، مانند ملخ مردم مى میرند، من به این مى گویم… (سر خود را گرفته گریه مى کند). (نادر در فکر). جواد: (از جاى برخاسته دست نادر را مى گیرد) نادر در جهان بلندآوازگى با دو چیز مى شود. نخست به خوبى، و دیگر به زشتى. به زشتى شهره شدن براى همه آسان است و این نام پاینده نیست… به نیکى نامور شدن هنر همه کس نیست، آن کس که نیکوکار است نام نیکش، نه اینکه در زندگى، پس از مرگ هم نام او به نیکى برده مى شود و به خوبى گفته مى شود، پس هیچ روا باشد نام مانند تو جوانمردِ دلیرى در زندگى به هزار دشنام گفته شود و پس از مرگ به زشتى و نفرین بگویند؟ روا مى باشد که روزگار و توانایى و دانش تو به یغما و راهزنى بپوسد؟ روا مى باشد کسى چنین کردار نیک خود را هیچ و پوچ کرده، خوهاى زشت را بپذیرد؟