کتاب سومین رستخیز ناگهان نشر موسسه سروش مولانا - نسخه صوتی

سومین نشست از سلسله‌نشست‌های دوازده‌گانه «رستخیز ناگهان» روز دوشنبه، بیست‌و‌سوم اسفندماه 1389، با سخنرانی دکتر ایرج رضایی با موضوعِ «بررسی و تحلیل رفتارهای غیرکلامی در آثار مولانا» در تالار دكتر محمود افشار، واقع در مؤسسه لغتنامه دهخدا، برگزار شد.

دکتر ایرج رضایی صحبت خود را درباره رفتارشناسی و نقد و تحلیل رفتارهای کلامی و غیرکلامی آغاز کرد. از نظر او، رفتارشناسی و نقد و تحلیل رفتارهای کلامی و غیرکلامی از مبانی اصلی انسان‌شناسی مولانا و یکی از محورهای بنیادین آموزه‌های عرفانی این شاعر و متفکر به شمار می‌آید. زیرا سالک حقیقت، در مسیر سلوک که بریده و جدا از متن زندگی و تعاملات انسانی نیست، باید آنقدر از شناخت و معرفت بهره‌ور باشد تا بتواند دوست را از دشمن و راست‌گویان را از مدعیان دروغین و رهزنان روح بازشناسد.

دکتر رضایی با نگاهی به انواع توصیفات اندامی در زبان و ادب فارسی، معتقد است که توصیف حالت‌ها و رفتارهای متنوع اندام‌های انسانی در فرهنگ ایرانی و به تبع آن در شعر و ادب پارسی، به عنوان یکی از مظاهر و جلوه‌های درخشان این فرهنگ از دو منظر قابل مطالعه و بررسی است: یکی از منظر غنایی و جمال¬شناختی و دیگری، از منظر ارتباطی و روان‌شناختی.

از طرف دیگر، ارتباط و انواع و مراتب آن، در نگاه مولانا معنایی جهان‌شمول و گسترده دارد. زیرا از نظر مولانا، تمام ذرات عالم كه چشمی برای دیدن و گوشی برای شنیدن دارند، به زبانِ بیزبانی، آشكارا سخن می‌گویند و پیام خود را ارسال می‌کنند.

دکتر رضایی با بررسی دقیق اشعار مولانا در زمینه رفتارهای غیرکلامی در آثار او اشاره می‌کند که در نمادشناسی رنگ چهره، مولوی رنگ عاشقان را زرد توصیف می‌کند. این زردی از سر رنجوری یا آزمندی نیست. بلکه از روی درد هجران و شوق وصال یار است، همچنین او رنگ معشوق را سرخ می‌داند که از روی استغنا و بی‌نیازی است.

زردی رو بهترین رنگ‌هاست / زانکه اندر انتظار آن لقاست

در این سخنرانی همچنین به موضوعاتی مانند «کنایات اندامی»، «نشانه‌شناسی زبان تن»، و «قائل شدن بو برای رفتار و گفتار آدمی» نیز اشاره شده است. تمام این رفتارهای غیرکلامی از عواطف و تمایلات واقعی انسان‌ها برمی‌خیزد به همین جهت نسبت به رفتارهای کلامی، صادقانه‌تر است. توجه به موضوع رفتارهای غیرکلامی در اندیشه مولانا مهم است زیرا یکی از شگردهای مولوی برای شخصیت‌پردازی توصیف همین دسته از رفتارهاست.