کتاب مجموعه مقالات همایش پول و توسعه نشر مرکز چاپ و انتشارات دانشگاه علامه طباطبائی

پول از جمله نهادهایی است که در عین بداهت، همچنان وجوهی پیچیده از آن برای دانشمندان علوم اجتماعی به طور عام و اقتصاددانان به طور خاص ناشناخته باقی مانده است. پول یک ابزار مبادلۀ سهل و تسهیل کنندۀ مراودات اقتصادی است. اما آیا نقش پول در اقتصاد، محدود به روغن کاری چرخ های اقتصاد است؟ چرخ های اقتصاد بدون پول ولو با اصطکاک بیشتر، همچنان قادر به چرخیدن است؟ به عبارت دیگر، آیا پول خنثی است و خاصیتی جز دارد و می تواند «آفرینندگی» است که خصلت و استعداد «نهادی» تسهیل مبادله دیگر کالاها ندارد یا اینکه پول در توسعۀ اقتصادی ایفای نقش کند؟

دوگانه ای زیادی در خصوص نقش پول در اقتصاد از حیث اثرگذاری بر فرآیند توسعه قابل تعریف است. دوگانه ایی که در هر یک، گزاره های رقیب که از دنیای تحلیلی و روش شناختی متفاوتی سرمنشأ گرفته، قضاوتی در باب پول ارائه می دهد. در یک سو جریان متعارف اقتصادی معتقد است:

• پول یک کالا یا نماینده کالا(ها) و پدیده ای اقتصادی با منشأ بازاری است؛
• نقش پول صرفاً وساطت مبادلات است؛
• پول از مقوم های حیات و پیشرفت اقتصادی نیست و برای نیروهای عینی- طبیعی نقشی کمکی دارد؛
• پول در بلندمدت خنثی است و نباید از آن انتظار رشد و توسعه آفرینی داشت؛
• بهترین راهبرد در مورد پول، کاهش مضراتِ رشد آن است که در رأس آن تورم قرار دارد؛
• اقتصاد گرایش به رشدی منبعث از بنیان های عینی خود دارد که برخاسته از حکم طبیعت است؛ با پول نمی توان تغییری در این حکم ایجاد کرد؛
• مصون سازی بانک مرکزی از تورش های انبساطی سیاسیون، با ممکن ساختن کنترل تورم، بهترین خدمت نهاد پول به رشد اقتصادی است.