کتاب تئاتر در خیابان‌ها نشر قطره

همان‌طور که در محتوای کتاب مشهود است، گروه جانام (که تلخیصی از ترکیب «جانا ناتیا مانچ» به معنای «تئاترِ مردمی هند» است) با سکان‌داری صفدر هاشْمی و، بعد از ترور وی، با هدایت همسر و همراهانش در طی دهه‌های گذشته همواره تلاش کرده است تا، با اجراهای خود در سرتاسر کشور هند و به‌موازات اهداف هنری و اجرایی و زیبایی‌شناختی‌اش، رسالت متعهدانه‌ی اجتماعی و فرهنگی و سیاسی تئاتر را نیز به‌جا بیاورد و در سطحی گسترده و صدالبته عمیق باعث روشنگری افکار عامه و توده‌های مردم شود، مردمی که در طول تاریخْ عامدانه در خواب غفلتِ برساخته‌ی ایدئولوژی‌های سودجو و قدرت‌طلب فروغلتانده شده‌اند و، متأثر از ساختار‌های اجتماعیِ برآمده از تمامیت‌خواهی، فریفته شده‌اند و بنیاد اوضاع فرهنگی ـ تاریخی و اندیشه و کردارشان، به‌ویژه در جهان سوم، برهمین‌اساس نهاده شده است. درست در همین بزنگاه پرمخاطره و حیاتیِ تاریخی و اجتماعی است که صفدر و یارانش از برج عاج و تجملی و پرزرق‌وبرق متعارف کمپانی‌های سلبریتی‌ساز و از کنج خلوت و عافیت‌طلبی شبه‌روشنفکرانه بیرون می‌زنند تا با تبیین مسئولیت‌های سیاسی و اجتماعی نخبه‌گرایانه‌ی مبتنی بر تعهدات و التزام‌های انسانی و در تقابل با هرگونه سانسورْ از ساختارها و لایه‌های زیرین نابرابری‌های اجتماعی انتقاد کنند و با پویش‌های خردباورانه، آزادی‌خواهانه و انسان‌گرایانه پرده‌ی ناآگاهی و تعصبات جاهلانه‌ی سنتی و خرافات موهوم و هژمونی‌های مطلقه‌ی سیاسیِ ملبس به آرایه‌های گول‌زنک مردم‌سالاری را از تن زخمی جامعه بدرند و زمینه‌های حاکمیت راستین مردم را فراهم آورند و مفاهیم والای انسانی را احیا کنند.

درواقع، جانام با چنین آگاهی و جسارت و دانشی به بهانه‌های مختلف، اعم از طرح مسائل مربوط به زنان و حقوق کارگران و مطالبات سیاسی شهروندان در انتخابات و استیلای ددمنشانه‌ی سرمایه‌داری و...، مسئولیت سیاسی و اجتماعی هنرمند را با صدایی گوش‌خراش فریاد می‌زند تا زمینه‌ی اعتراض و بینش انتقادی در برابر هیئت حاکمه را مهیا سازد. هرچند این فریاد موقتاً با انفجار مهیب گلوله‌ای بر شقیقه‌ی صفدر خاموش می‌گردد، در درازمدت آگاهی‌ای به توده‌ها می‌بخشد که می‌تواند زمینه‌های جدیدی را در نحوه‌ی نگرش به اجتماع انسانی به‌وجود آورد، آگاهی‌ای که در راستای باور به مادّه‌گرایی دیالکتیکی و تحلیل طبقاتی و ساختارگراییْ مسئولیت‌ها را دوچندان می‌کند. درواقع، همین آگاهی است که با بخشیدن درک نوینی از اوضاع به افراد اجتماع امکان ایجاد تغییر و تحول در ساختارهای اجتماعی و روابط و قوانین را پدید می‌آورد و این‌گونه است که فردفرد اعضای یک جامعه متوجه نقش سازنده‌ی تاریخی خود می‌شوند و به فهمی کارآمد از واژه‌ی «آزادی» نائل می‌شوند، واژه‌ای که با نیم‌نگاهی اگزیستانسیالیستی به اصالت وجودی انسان می‌توان به ریشه‌ی سترگ آن در نهاد آدمی شهادت داد و درواقع انسان با محکومیت به همین آزادی است که مسئول تمامی رفتارهای خویش می‌شود و باید با این مسئولیت، رها و بااختیار، به ساخت‌وساز خود بپردازد و در قبال تمام مسائل پیرامون خویش راهکار‌های انسانی اتخاذ کند و از انفعال بگریزد؛ با این بینش آگاهانه است که جانام، همچون قهرمان تراژدی که همه‌ی رویارویی‌اش با هستیْ عالمانه و برآمده از منطقی فلسفی است، در دوراهی سرنوشت‌ساز بندگی و سروری، همچون آیینه‌ای پیش روی جامعه، هرچند با رنج و مرارت، برای مبارزه با پلیدی و تاریکی و پلشتی، عدالت و حقیقت را به‌بهای گزاف ترور و تبعید و تصلیب برمی‌گزیند، و دچار عقوبتی فاجعه‌بار چون مرگ صفدر می‌شود تا یک بار برای همیشه بر پیشانی تاریخ تئاتر ثبت کند که تئاترِ بی‌دردْ فاقد اعتبار و اهمیت است و در تئاتر متعهد ارجحیت با منافع جمعی توده است و نه مطامع شخصی و فردی هنرمند، هنرمندی که باید برای نیل به عدالت و رهایی و حقیقت از خود و خانواده‌اش بگذرد تا با آزادی اندیشه و قلمش صدای رسای ستمدیدگان شود.

-متن از پیشگفتار کتاب-