کتاب تحول فرهنگی در دانشگاه نشر پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی

کتاب حاضر با هدف مدل‌سازی سیاستی تحول فرهنگی در محیط‌های علمی به ارائۀ مدلی بومی برای زمینه‌‌‌‌‌سازی سیاست‌گذاری فرهنگی در دانشگاه ایرانی پرداخته است. اما مدل‌سازی سیاستی چه کمکی به زمینه‌‌سازی تحول در نهاد علم خواهد کرد؟ مدل‌سازی سیاستی طرح‌‌‌واره‌‌ای نمادین برای نمایش ابعاد و مؤلفه‌‌‌ها و نسبت‌‌های میان اجزای مختلف نظام و سازمان کلّی نهاد علم، در اختیار سیاست‌گذار می‌‌گذارد. سیاست‌گذار با تکیه بر این طرح‌واره در ابعادی کوچک‌‌‌تر از واقعیت عینی محیط علم، مناسبات و ارتباطات و نحوۀ تعاملات اجزای مختلف آن را درک و برای بهبود و ارتقا و اصلاح نقایص وضعیت موجود، سیاست‌گذاری خواهد نمود. با اتکا به نظم اجمالی‌ای که این طرح‌‌‌واره در میان اجزا ایجاد خواهد کرد، سیاست‌گذار خواهد توانست نظام موضوعات، نظام مسائل و طرح پایه برای رصد و پایش محیط علم را تنظیم و تدوین نموده و متناسب با آن به تدوین اسناد سیاستی و نگاشت نهادیِ نهادهای مرتبط با اصلاحات در محیط علم مبادرت ورزد. شایان ذکر است که تدوین اسناد بالادستی در حوزۀ مطالعات فرهنگ دانشگاهی، تاکنون بدون درنظرداشتن مدلی جامع و مانع از مؤلفه‌های محیط علم تدوین شده و پژوهش‌‌‌هایی که در راستای شناخت و تدوین نظام مسائل محیط علم صورت گرفته است، از درک نسبت و تناسبات اجزای محیط علم و درک مسائل دارای اولویت در این محیط، ناتوان بوده و به‌عبارت‌دیگر اولویت‌های خود را با نگاهی حداقلی و جزء‌نگر شناسایی کرده‌اند.

این مطالعه به‌لحاظ نظری، تلفیقی از مباحث حوزه‌های مطالعاتی چون مطالعات مدیریت، علوم سیاسی و مطالعات فرهنگی است. ازاین‌رو مفهوم سیاست‌گذاری، فرهنگ و قدرت را در چارچوب سنت‌ها و رهیافت‌های گوناگون این حوزه‌های مطالعاتی و با رویکردی بومی و انتقادی درک می‌کند. سیاست‌گذاری فرهنگی در این رهیافت‌های نظری از مطالعۀ نسبت دو مفهوم فرهنگ و قدرت هویت می‌یابد و فرهنگ در آن‌ها عرصۀ تعارضات معنایی و تلقی‌های متعارض از جهان‌های اجتماعی متفاوت درنظرگرفته می‌شود. بااین‌حال در این کتاب فرهنگ و سیاست‌گذاری فرهنگی برحسب بازنمایی زیست جهان بومی فهم می‌شود. به‌گونه‌ای که عمده الگوهای فرهنگی در حوزۀ سیاست‌گذاری و اشکال بازنمایی فرهنگی مرور شده و مفاهیم دارای ظرفیت آن از مسیر کدگذاری نظری، به نفع عالم بومی فهم فرهنگ، بازتولید می‌گردد.

این کتاب که از رسالۀ دکتری نگارنده و با همین عنوان حاصل آمده است، با روش نظریۀ مبنایی که یکی از انواع روش تحقیق کیفی است، انجام شده. در این روش ابتدا نظرات خبرگی برخی صاحب‌نظران، نگارنده را به سمت مطالعۀ هدفمند ادبیات تخصصی بحث و شناسایی اسناد قابل‌تحلیل برای مدل‌سازی نهایی، هدایت کرده است و پس از این مرحله، در رفت و برگشتی میان نظر و عمل، مطالعۀ ادبیات موضوع و عمل کدگذاری نظری به موازات یکدیگر پیش رفته است.

در این کتاب اما بیشتر به مبادی و مبانی نظری زمینه‌ساز برای مدل‌سازی سیاستی می‌پردازیم و کمتر به گزارش روش انجام این مطالعه خواهیم پرداخت. بااین‌حال از آنجایی‌که ماهیت این نوشتار، لاجرم گزارشی از پژوهش صورت گرفته در رسالۀ نگارندۀ اثر نیز هست، به شرح اجمالی و مختصری از چگونگی کدگذاری نظری چیزی حدود ۶۰۰ سند رسمی و پشتیبان در حوزۀ علم و فرهنگ نیز می‌پردازیم.