کتاب مبانی بازآفرینی در بافت های ناکارآمد شهری؛ پیشگیری از جرم به کمک طراحی محیطی نشر سروش ایرانیان

توجه به بافتهای فرسوده و تاریخی شهرها و بازآفرینی آنها به موضوعی جدی و محوری در شهرها تبدیل شده، به گونه ای که سازمانهای ذیربط را به تکاپوی ساماندهی و احیاء این عناصر و بافت مذکور سوق داده است و لزوم مداخله در این بافت ها را مطرح نموده است. فضا تجلی جامعه و شهرها زائیده نیازهای اجتماعی هستند. شهر در معنای تاریخی خود، نقطه‌ای است که در آن حداکثر تمرکز قدرت و فرهنگ یک اجتماع متبلور می شود. اما هنگامی که شهر از نشانه هنری و نظم باز بماند، به طور منفی عمل خواهد کرد. بدین ترتیب شهر بیانگر و تعمیم دهنده فروپاشی خواهد شد. در نواحی همجوار شهر، فساد و شر به سرعت گسترش می یابد و در سنگ سنگ آن واقعیت های ضد اجتماعی ریشه میدواند. امروزه ما نه تنها با فروپاشی اجتماعی، بلکه با اثرات انباشته اجتماعی - کالبدی همان فروپاشی نظیر چشم انداز غارت شده، بخش های درهم ریخته شهری و... مواجه هستیم. بازآفرینی شهری بیان گر فرایندی است که به خلق فضای شهری جدید با حفظ ویژگی های اصلی فضایی (کالبدی - فعالیتی) آنها منجر می شود. بر این اساس نوعی فضای شهری جدیدی حادث می شود که ضمن شباهت های اساسی با فضای شهری قدیم تفاوت های ماهوی و معنایی با فضای قدیم به نمایش می گذارد. بازآفرینی شهری در حال حاضر یکی از موضوعات اساسی است که با بهبود کیفیت محیطی و مشکلات توسعه پایدار مرتبط است. در واقع بازآفرینی موضوعی است که هم معماران و هم اقتصاددانان و جامعه شناسان با آن درگیر هستند و هر یک دیدگاه خاص خود را دارند. با توجه به اینکه محلات شهرهای اسلامی، روزگاری محل تبلور پویایی اجتماعی و اقتصادی در حیات شهری بوده‌اند و اکنون به سبب عدم معاصر سازی کالبد و فعالیت‌های موجود، با آسیب‌های متعددی روبرو شده‌اند و نیاز به باز آفرینی مفهوم محله امری ضروری تلقی می‌شود؛ اما امروزه توجه به بافتهای فرسوده و ناکارآمد و قدیمی و همچنین رفع ناپایداری آنها، به موضوعی جدی و محوری تبدیل شده به گونه‌ای که سازمان‌های ذیربط را به تکاپوی ساماندهی و بازآفرینی بافت‌های مذکور سوق می‌دهد و لزوم مداخله در این بافتها را در دوره‌های مختلف زمانی مطرح نموده است.

بافت‌های شهری متعلق به هر زمان و هر مکانی که باشد چه آنهایی که ناکارآمد و کهن هستند و چه آنهایی که رشد و توسعه آتی شهر را رقم می‌زنند برای ادامه حیات خود ناگزیر به پذیرفتن قواعد رشد، تغییرات کالبدی و نیازهای کاربردی هستند. حال آنکه بافت شهری ترکیبی است از فضای فیزیکی اجتماعی و فضای ساخته شده که هر یک ویژگی‌های خود را داشته و نیازهای متفاوتی را طلب می‌کند. به طور کلی کاهش کارایی هر پدیده‌ای، فرسودگی آن را در پی دارد. هنگامی که حیات شهری در محدوده‌ای از شهر به هر علتی رو به رکود می‌رود، بافت شهری آن محدوده در روند فرسودگی قرار می‌گیرد. پدیده فرسودگی در بافت‌های شهری بر کالبد بافت و همچنین بر فعالیت‌های اجتماعی و اقتصادی آن اثرگذار است. بافت‌های قدیمی شهرهای ایران تحت تأثیر مسائل جغرافیایی، طبیعی، اجتماعی، فرهنگی و اداری و سیاسی مختلفی قرار دارند. اسکان جمعیت زیاد در واحدهای مسکونی بافت قدیم، فشار روانی اجتماعی ناشی از زندگی در بافت‌هایی که دارای ارزش و منزلت اجتماعی بالایی نبوده و نیستند، سبب عدم تمایل مردم و سازمان‌های دولتی در احیای حداقل قسمتی از بافت قدیم شهرها شده است. بحت روز در مورد فضاهای قدیمی و کهن شهری سبب جلب اذهان و ایجاد و حساسیت برای برنامه سیاست گذاران و تصمیم گذارن و گیران و نهایتاً مردم به ارزش‌های واقعی نهفته در این فضاها گردیده است. در نتیجه توجه به این ارزش‌ها از مقولات ذهنی فراتر رفته و تبلور عینی و علمی در فضاهای شهری به خود می‌گیرد. همچنین بررسی برروی روند تغییرات کار کردی و کالبدی بافت قدیم باعث ایجاد یک برنامه ریزی هماهنگ و منسجم شهری خواهد شد که می‌توان از طریق آینده نگری با هدف، از وضع موجود به وضعیت مطلوب، گام برداشت.