کتاب ادبیات نمایشی در بوشهر نشر انتشارات دریانورد

استان بوشهر برساحل نیلی خلیج فارس واقع شده است. موقعیت استراتژیک این استان خصوصا بندر بوشهر باعث شده که در طول تاریخ همواره مورد توجه بیگانگان قرار بگیرد و چندین و چند سال نیز مهاجمان از راه رسیده در این شهر ساحلی ساکن شده‌اند. بنابراین، از این منظر همواره نامش در تاریخ ایران جریان ساز بوده است. از سوی دیگر به دلیل حضور مراجع عالیقدر و اندیشمند در بوشهر، انقلاب مشروطیت در این سامان پررنگ تر بوده است. با تمام این اوصاف، این وقایع تاریخی، سیاسی و اجتماعی هیچ کدام در شکل گیری ادبیات نمایشی در استان بوشهر موثر نبوده‌اند، هر چند در دهه‌های بعد که ذکرش خواهد رفت، این انقلاب در آثار نمایشنامه‌نویسان ظهور کرد، اما در شکل‌گیری این گونه ادبی در بوشهر تأثیری نداشت. از سوی دیگر، نمایشنامه‌نویسی در بوشهر توسط کسانی آغاز شد که خود افرادی تحصیل کرده بودند و بدون تردید با مقوله تجدد طلبی آشنایی داشتند ـ هر چند از آن‌ها و گفته‌هایشان اسنادی به جا نمانده است ـ اما نمی‌توان تلاش‌های آن‌ها، با توجه به سابقه تحصیلی اشان در شناخت کم و بیش نسبی از این هنر و تأثیر شگرف آن بر اجتماع را نادیده گرفت؛ به روایت اسناد به دست آمده، طول عمر نمایشنامه‌نویسی در بوشهر تا امروز(۱۳۹۲) قریب به هفتاد و پنج سال است؛ برای بررسی دقیق تر، باید گفت اگر این مدت زمان را به دو پخش تقسیم کنیم، می توانیم بگویم: الف) آن هایی که در نیمه ی اول (۳۵ سال اول) قلم زده اند؛ نمی توان بر آن‌ها نام نمایشنامه نویس گذاشت؛ چرا که بررسی ها و مطالعات انجام شده، نشان داده است که این افراد نه بر اساس آشنایی و جدیت، بلکه تنها بر اساس تفنن و سرگرمی در این زمینه دست به قلم برده‌اند و خیلی زود هم قافله را رها کرده اند. ب) آن هایی که در نیمه دوم (۴۰ سال دوم) به نوشتن پرداخته‌اند؛ می توان آن‌ها را «نمایشنامه نویس» قلمداد کرد چرا که بیشتر آن‌ها به طور مداوم و مستمر در این عرصه به نوشتن پرداخته‌اند و تلاش های آن‌ها به شکل جدی و نه از سر تفنن و سرگرمی بوده است. نمایشنامه‌نویسانی که در گروه اول دسته بندی فوق قرار می‌گیرند، دبیران مدارس و دانش آموزانی بوده‌اند که اهل قلم و مطالعه بوده و بیشتر، آثار خود را به روی صحنه می برده‌اند. اما کسانی که در بخش دوم قرار می‌گیرند، عضو یک گروه یا دسته شغلی و کاری نبوده اند، بلکه مشاغل گوناگون داشته و بر اساس ذوق، سلیقه و مطالعات خود نمایشنامه‌های متعددی نوشته‌اند. نمایشنامه‌های این نویسندگان را، هم خود و هم دیگران به روی صحنه برده اند. آن چه در این پژوهش بر آن تأکید شده است، نگاهی به سیر نمایشنامه‌نویسی در استان بوشهر است؛ نگاهی که عمدتا تاریخی است و گاه به تحلیل کشیده شده است و بزرگ‌ترین مشکل در بررسی این سیر تاریخی، عدم انتشار بخش وسیعی از نمایشنامه‌های نویسندگان بوشهری است. نگارنده تلاش کرده است، تا عمده مثال های آمده در اثر، از نمایشنامه‌های منتشر شده باشد و گاه در بخشی از مباحث که اثری منتشر نشده است، از آثار اجرا شده و شاخص سود جسته است. -بخشی از مقدمه-