کتاب فهرست عمومی دستنویسی های فارسی مربوط به آسیای مرکزی موجود در کتابخانه های ایران نشر انتشارات مرکز مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امور خارجه

با آغاز تغییرات بسیار مهم در مسیر تبادلات میان شرق و غرب و گشوده شدن راه‌های دریایی، ارتباط از مسیرهای پیشین در کنارة جادة ابریشم به دلیل زمانبر و پرهزینه بودن رو به افول نهاد. مزیت‌های تازه یعنی آمدن کشتی‌های تندرو و رونق تجارت با هند و اندونزی که پس از ارتباط کمپانی‌های هند شرقی هلند و سپس بریتانیا برقرار شد، به همان میزان در تغییر استفاده از مسیرهای زمینی جادة ابریشم مؤثر افتاد که افزایش سطح درگیری‌های سیاسی و جنگ‌های درون مناطق به این تغییر دامن زد. ماوراءالنهر که روزی یکی از مهمترین مناطق فرهنگی و تمدنی جهان بود بر اثر این حوادث موقعیت خود را از دست داد. از سوی دیگر، گسترش قلمروی حکومت تزاری در مسکو به مناطق جنوبی و در همسایگی با این جغرافیا سبب گشت فرهنگی تازه در کنار این اقلیم گسترش یابد. سده‌های بعد نشان داد این همسایه تازه می‌تواند مهاجم و اشغالگر باشد. در جنوب نیز دیواره‌های بلند رشته کوه‌های پامیر و یا وضعیت بی ثبات حاکمیت‌های سیاسی در ایران بعد از صفویه تا قاجار هم مانعی دیگر ایجاد کرده بود تا آن پیوستگی و ارتباطی که تا پیش از این، میان این مناطق وجود داشت، برقرار بماند. تفاوت مذهب میان ایرانیان شیعی و مردم ماوراءالنهر که از قرن ۱۶ میلادی به بعد شدت گرفت، یکی از زمینه‌های اصلی گسست هویتی و فرهنگی میان طرفین شد.