کتاب حقوق، ازدواج و خانواده اثر زهرا ذاکری نشر کلید پژوه

برای تعریف حقوق خانواده باید بگوییم از زیر مجموعه‌های حقوق مدنی است. در حقوق خانواده موارد مختلفی مثل خانواده، مصالح خانواده، برآورده کردن نیازهای عاطفی هر فرد، حقوق و وظایفی که اعضا نسبت به هم دارند و... بیان می‌شوند. برای تشخیص اموری که منافی مصالح خانوادگی است نمی‌توان قاعده ثابتی ارائه نمود زیرا در این مورد باید اخلاق عمومی و وضعیت خاص هر خانواده و روابط اجتماعی را در نظر گرفت برخی در توضیح امور منافی مصالح خانوادگی چنین بیان می‌نمایند اموری با مصالح خانوادگی منافعی است که سبب سستی بنیان آن یا اخلال در نگاهداری و تربیت فرزندان یا حیثیت اجتماعی زن و شوهر یا برهم زدن نظم اقتصادی خانواده باشد. نمی‌توان تنها از نظر حقوقی به بیان مسائل و حقوق خانواده پرداخت بلکه از نظر فلسفی و اخلاقی نیز مورد بحث است. روابطی که بیش‌تر در خانواده‌ها حکم فرماست جنبه اخلاقی و اجتماعی دارد تا این که بیش‌تر در زمینه حقوقی و مسائل مرتبط با آن باشد. والدین باید بدانند که روابط خود را با فرزندان به گونه‌ای تنظیم کنند که همبستگی در خانواده حکم فرما شود. ولایت بر فرزندان از جمله وظایفی است که والدین نسبت به فرزندان خود دارند یعنی می‌توان گفت ولی قهری فرزندان در صورت زنده بودن پدر خود اوست و در صورت نبود وی جد پدری او خواهد بود. اگر هیچ کدام از این دو فرد در قید حیات نباشند آنگاه آن وصی را که خود آنها تعیین می‌کنند می‌تواند ولی قهر قرار بگیرد. زن و مرد بعد از این که ازدواج می‌کنند و خانواده تشکیل می‌دهند دیگر عنوان‌های دیگری را دریافت می‌کنند و علاوه بر وظایف همسری وظایف دیگری نیز به آنها اضافه می‌شود. رابطه‌ای که بین زوجین وجود دارد برپایه قرارداد نکاح است و اما بین والدین و فرزندان قوانینی وجود دارد که قانون‌گذار معین کرده است. مباحثی که در حقوق خانواده مطرح می‌شود شامل مواردی مثل نکاح، از بین رفتن نکاح، نسبت و قرابت است. در نکاح نیز موارد دیگری از جمله خواستگاری، شرایط ازدواج، نتایج و موانع مربوط به ازدواج وجود دارد. بعد از این که دو نفر ازدواج کردند نیز بین آن‌ها مسائل مالی مانند نفقه و مهریه در حقوق خانواده به وجود می‌آید. نفقه طبق ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی ایران، عبارتست از همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن، البسه، غذا، اثاث منزل و هزینه‌های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض. مهریه، عبارت است از مالی که به موجب عقد نکاح دائم یا موقت، به ملکیت زن در آمده و او می‌تواند، در آن تصرف نموده و یا هر زمان که بخواهد، آن را مطالبه کند. مهریه، می‌تواند عند المطالبه و حال باشد. در این صورت، باید، به محض تقاضای زوجه، پرداخت شود یا عندالاستطاعه بوده و پرداخت آن، منوط به توانایی مالی زوج باشد. مهر المسمی، مهر المثل، مهر ‌السنه و مهر المتعه، انواع مهر، بر اساس قانون مدنی می‌باشند. البته غیر از حقوق مالی حقوق دیگری نیز بین طرفین وجود دارد که از نوع غیرمالی محسوب می‌شود که عبارتند از همراهی کردن، معاشرت کردن و تربیت فرزندان. بعد از ازدواج هریک از زوجین در خانواده وظایفی دارند. برای مثال مرد که رئیس خانواده است باید هزینه‌های مربوط به زندگی را تامین کند و سایر وظایفی که خاص زوج بودن اوست را نیز انجام دهد. ازدواج به عنوان موهبتی بزرگ و مهم‌ترین و عالی‌ترین رسم اجتماعی که از گذشته مورد تاکید بوده است، نیازهای عاطفی و ایمنی افراد بزرگسال و بقای نسل بشر را حفظ می‌کند. -بخشی از مقدمه-