کتاب مروری بر اقتصاد ایران محمدرضا نورانی نشر نور علم

اقتصاد یک کشور را به روش‌های مختلف بررسی می‌کنند. می‌توان در روش اول، بخش‌های اقتصادی و شاخص‌ها و متغیرهای هر بخش را درون هربخش در یک کشور و در مقایسه با بخش‌های دیگر و با کشورهای دیگر بررسی نمود. در روش دوم با استفاده از شاخص‌های اقتصادی بین‌المللی مانند رقابت‌پذیری و فضای کسب‌وکار، اقتصاد ارزیابی می‌شود. در روش سوم با استفاده از موضوعات و شاخص‌های مهم اقتصادی مانند بهره‌وری یا اقتصاد سیاسی و نظام آماری می‌توان به نقد و بررسی اقتصاد یک کشور پرداخت. در کتاب "مروری بر اقتصاد ایران" که بر مبنای تجربه سال‌ها تدریس اقتصاد ایران تدوین شده است، سعی شده تا سه روش مذکور استفاده شود. کتاب حاضر که در قالب ۱۵ فصل از اقتصاد ایران تهیه شده است؛ سعی دارد مروری بر چالش‌های کشور در زمینه‌های مختلف اقتصادی داشته باشد. در ابتدای این امر و در فصل نخست با عنوان آسیب‌شناسی اقتصاد ایران، ۱۰ عامل به تعویق افتادن هدف توسعه اقتصادی در کشور به طور موردی مرور شدند و برخی از این موارد در فصل‌های بعدی به طور مفصل‌تر مورد بررسی قرار گرفته‌اند؛ برای مثال در این بخش به نرخ ارز به عنوان یک متغیر مهم اقتصاد کلان اشاره شده و در فصل چهارم روند تاریخی تغییرات این متغیر در کشور به همراه اثرگذاری نوسانات آن بر بخش‌های اقتصادی بررسی شده است؛ سپس در فصل دوم با عنوان اسناد بالادستی، مهم‌ترین اسناد در زمینه توسعه اقتصادی که برنامه توسعه اقتصادی در کشور هستند مورد مطالعه قرار گرفتند. بدیهی است بدون مطالعه شاخص‌های اقتصادی که باید از آمارهای صحیح و شفاف محاسبه شوند؛ صحت کلیه نظریه‌های اقتصادی می‌توانند زیر سؤال بروند؛ با این حال نظام آماری در کشور با وجود پیشرفت‌هایی نظیر به کارگیری سیستم آمارهای ثبتی مبنا، هنوز هم کاستی‌هایی در زمینه ارائه شاخص‌های اقتصادی دارد که منشأ این مسئله عدم رسیدگی نهادهای مسئول در این زمینه است؛ برای مثال ارائه رتبه‌بندی سالانه درجه توسعه‌یافتگی مناطق مختلف کشور یا برآورد موجودی سرمایه در بخش‌های مختلف اقتصادی از کاستی‌های این بخش است. در فصل پنجم، با به کارگیری آمارهای بانک جهانی، وضعیت بخش‌های مختلف اقتصادی کشور در بین کشورهای منتخب در حال توسعه و توسعه‌یافته بررسی شد. همچنین فصول ششم و هفتم این کتاب، به بررسی نظام بانکی و بازار سهام در ایران اختصاص یافت. در فصول هشتم و نهم، مسائل فضای کسب‌وکار و رقابت‌پذیری و پیچیدگی اقتصادی در کشور مورد مطالعه قرار گرفته است و در این زمینه از جدیدترین منابع داخلی و بین‌المللی استفاده شده است. بهره‌وری عاملی است که بهبود آن می‌تواند بدون تغییر در میزان به کارگیری نهاده‌های تولید افزایش تولید را سبب شود. بنابراین فصل دهم به بررسی بهره‌وری در برنامه توسعه در ایران و روند این شاخص در بخش‌های اقتصاد ایران اختصاص یافته است. نابرابری‌های منطقه‌ای نیز موضوعی است که در فصل یازدهم این کتاب مورد بررسی قرار گرفته است. یکی از نواقص آشکار در این زمینه، جای خالی پایش روند سالانه درجه توسعه یافتگی استان‌های کشور و حتی بخش‌های مختلف اقتصادی است؛ با این‌ حال تلاش شده است تا با بررسی مطالعات پراکنده کارشناسان اقتصادی یک سری زمانی مذکور از سال‌های پیش از انقلاب اسلامی تا سال ۱۳۹۴ ارائه شود. همچنین در فصول دوازدهم و سیزدهم این کتاب به ترتیب به بررسی فساد اقتصادی و اقتصاد انرژی پرداخته شده است. تغییرات اقلیمی و تأثیرات آن بر اقتصاد ایران موضوع فصل چهاردهم از این کتاب است. همچنین در این فصل برنامه‌های سازمان حفاظت از محیط زیست در زمینه اقتصاد محیط‌زیست و پروژه‌های مرتبط با این بخش از اقتصاد ایران مورد مطالعه قرار گرفته است. در پایان و در فصل پانزدهم، پس از بررسی اصطلاحات مرتبط با اقصاد سیاسی، روند شکل‌گیری اقتصاد سیاسی در کشور مورد مطالعه قرار گرفته است. بدیهی است پس از مطالعه این مجموعه مطالب از اقتصاد ایران، نواقصی ممکن است به نظر آید که ارائه این نواقص و یا هر انتقاد و پیشنهادی در زمینه موضوع این اثر، نگارندگان آن را در بهبود ارائه مطالب مرتبط با فصل‌های کتاب مذکور یاری می‌رساند.