کتاب وودی آلن و فلسفه نشر شورآفرین

فیلسوفان وودی آلن را دوست دارند و بخشی از این علاقه به این برمی‌گردد که وودی در فیلم‌هایش از فیلسوفان استفاده می‌کند. شخصیت‌های محوری کدام فیلم‌ساز مشهور دیگری در عصر ما، اساتید فلسفه بوده‌اند؟ انجمن فلسفه‌ی آمریکا باید به همین خاطر مجسمه‌ای طلایی از آلن بسازد؛ البته اگر بتوانیم پول طلای لازم را جور کنیم. وودی آلن مسائل و تفکرات فلسفی مهمی در فیلم‌هایش جای می‌دهد. برخی از این مسائل و ایده‌ها به زیبایی در قالب محاورات گنجانده می‌شوند. بعضی مسائل دیگر را در قالب اتفاقات جلوی دوربین می‌بینیم. از آن‌جایی که جایزه‌ای برای این کار خاص وجود ندارد، سعی می‌کنیم تا حد ممکن از خجالت آلن دربیاییم. به همین دلیل فیلم‌هایش را در کلاس‌های مقدماتی فلسفه نشان می‌دهیم و از شوخی‌هایش در کلاس استفاده می‌کنیم. دانشجویان که اکثراً با فیلم‌های آدام سندلر و وین دیزل بزرگ شده‌اند، درمی‌یابند که می‌شود افکار مهم این‌چنینی را در فیلم نشان داد و از این مسئله متعجب می‌شوند. وودی آلن تنها متفکر خلاق دنیا نیست که مسائل ژرف بشری را در قالب درام جای داده. متفکران یونان باستان قرن‌ها پیش به خوبی این کار را انجام داده‌اند. همین‌طور برخی از متفکران اگزیستانسیالیست قرن بیستم. اما وودی با آن‌ها فرق دارد. او تا حدودی مانند سارتر و کامو است، اما بامزه‌تر از آن‌ها. هیچ‌کس نمی‌تواند مانند وودی ما را به لبه‌ی پست‌ترین نقطه‌ی هستی بکشاند و بعد یک شوخی پیش روی‌مان بگذارد که باعث آسان‌ترشدن و حتی به‌یادماندنی‌ترشدن همه‌چیز شود. برای مثال می‌گوید «خدا که هیچ، اگر مَردی آخر هفته‌ها لوله‌کش پیدا کن.» نبوغش در بعد طنز خلاصه نمی‌شود. او فیلم‌هایی بسیار جدی نیز ساخته است که عاری از هر گونه شوخی هستند. بیش‌تر این فیلم‌ها مخاطبان بسیار کمی هم داشته‌اند. اما همه‌ی آن‌ها فیلم‌های خوبی هستند و در زمینه‌ی کنکاش در وضعیت انسانی بسیار خوب عمل کرده‌اند. وودی آلن با وجود جذابیت بسیار، یک اگزیستانسیالیست بسیار بدبین با تمایلات بسیار بدبینانه است و روحیه‌اش باعث می‌شود یک روز خوب تبدیل به روزی تیره و تار شود. این نابغه‌ی سینمایی تنها یک فرد عصبی پوچ‌گرا نیست، بلکه یک رمانتیک کلاسیک نیز محسوب می‌شود. او استاد به تصویر کشیدن امیدها و رؤیاهای ما در کنار ترس‌ها و نقطه‌ضعف‌هامان است. بعضی صحنه‌های در فیلم‌های او به ما کمک می‌کنند اثر روان‌شناختی ژرف‌ترین مسائل راجع به مرگ و زندگی را دریابیم و ببینیم که پاسخ‌های عجولانه‌مان به این سؤال‌ها چقدر نامناسب هستند. وودی آلن از نظر دانشگاهی به هیچ عنوان فیلسوف محسوب نمی‌شود و داستان‌ها و مقالات کوتاهش معمولاً رویکردهای دانشگاهی در قبال مسائل هستی را دست می‌اندازند و ما را به فلسفه علاقه‌مند می‌کنند. اخلاقیات چیست؟ آیا تفاوتی آشکار بین درست و غلط وجود دارد؟ معنی زندگی چیست؟ مرگ چیست؟ زمانی اتفاقی برای من افتاد که سزاوار نشان داده‌شدن در فیلم‌های وودی بود. یک دانشجوی دانشگاه ییل سه هفته بعد از شروع ترم جدید بعد از پایان کلاس پیش من آمد و درخواست کرد در کلاس فلسفه‌ام شرکت کند. استاد او اصرار داشت که او را به ورطه‌ی متافیزیک تومیستی و استدلال‌های بسیار پیچیده بکشاند. او هنگام تشریح وضعیت برای من بسیار خمشگین بود و گفت :«استاد قضیه را درک نمی‌کند. تنها دلیلی که کلاس فلسفه برمی‌داریم این است که اگر یک جایی یک وقتی کسی در مهمانی از افلاطون یا ارسطو حرف زد، بدانیم داریم در مورد چه چیزی حرف می‌زنیم». با دیدن فیلم‌های وودی آلن اطلاعات زیادی در مورد افلاطون یا ارسطو کسب نمی‌کنید، اما می‌توانید در مهمانی‌ها مانند یک فیلسوف در سطح جهانی رفتار کنید که افکار و آرای شوخ‌طبعانه‌ای در مورد هر وضعیت نظری‌ای دارد.