کتاب دریای مازندران ایرج افشار سیستانی نشر انتشارات مرکز مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امور خارجه

دریای مازندران، بزرگترین دریاچه درون خشکی در کره زمین، در مرز آسیا و اروپا، در شمال ایران و در محل برخوردِ آسیای مرکزی، قفقاز و ایران قرار گرفته است و بزرگ‌ترین بخش بجا مانده از تجزیه دریای بزرگ تتیس است، که در دوران سوم زمین‌شناختی، بر اثر بر آمدن چین‌خوردگی‌ها و پیدایی رشته کوه‌های البرز، قفقاز و...، تجزیه شده و با بالا آمدن قاره اروپا و پیدایی فلات ایران، دریاچه‌هایی، از جمله دریاچه مازندران به وجود آمده‌اند. دریای مازندران دارای اکوسیستم ویژه‌ای است، که اهمیت بسیار به آن بخشنده است. منابع بزرگ انرژی در زیر بستر دریا، ذخایر بیولوژیک و امکان ارتباطات دریایی و صنایع شیلات، بر این اهمیت افزوده است. تاکنون نام‌های بسیاری بر دریای مازندران نهاده شده است. این نام‌ها بازگو کننده جایگاه مهم و استراتژیک این دریاست، زیرا نه تنها دریای مازندران سرشار از منابع طبیعی نفت، گاز و ماهی بوده، بلکه دارای آب‌های آرام و کرانه‌های زیباست و بندرهای آن، در گذر زمان از مراکز مهم بازرگانی بوده‌اند. به علاوه این دریا از روزگاران کهن با ایران بستگی سیاسی و تاریخی داشته و نقش بسیار مهمی در زندگی اقتصادی مردم کرانه‌های خود، داشته و دارد. از میان رفتن اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی و تبدیل دو کشور کرانه‌ای ایران و شوروی به پنج کشور جمهوری آذربایجان، روسیه، قزاقستان، ترکمنستان و ایران، سبب اعتبار استراتژیک این دریاچه گردیده است. این تحول به برآمدن مسائل جدیدی منجر شده که با اهمیت منطقه‌ای پیوند یافته است. از آن‌جا که به منظور شناخت علمی این دریای مهم، بررسی و پژوهش درباره جایگاه طبیعی، جغرافیایی، تاریخی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی آن، ضروری تشخیص داده شد، لذا اقدام به پژوهش در این زمینه و شناساندن این دریا گردید و کتاب حاضر تلاشی در ارائه این شناخت است.