بنیان کار تربیتی بر اصل خودآگاهی استوار است؛ یعنی مربی در فرایند تربیت، متربی را در شناخت استعدادها و قابلیتهای خود آگاه و توانمند نماید و از این طریق، زمینه را برای شکوفایی ظرفیتها و استعدادهای متربی، در زمینههای گوناگون فکری و رفتاری فراهم آورد. در این صورت است که امر خلافت و جانشینی خداوند در زمین محقق میگردد و رشد و توسعه و آبادانی به ارمغان میآید.
مفهوم، اهداف و معنای تربیت در بستر تاریخ، بر اساس ارزشها و جهانبینی انسانها و جوامع، هیچگاه ثابت نبوده و ممکن است در معرض تغییر قرار گرفته باشد؛ امّا با این وصف، معانی و مضامین بیان شده برای تربیت، در عین متفاوت بودن، دارای اشتراکاتی نیز میباشد.