ژاپن‌شناسی در ایران
بررسی سیر شناخت ایرانیان از ژاپن

روابط ایران و ژاپن به‌عنوان دو کشور مهم و تأثیرگذار قاره آسیا، دارای سابقه طولانی تعاملات با محوریت موضوعات فرهنگی و البته اقتصادی بوده و روایت‌‌های مختلفی نیز از ورود و حضور اتباع دو کشور در دوره‌‌های متعدد نقل گردیده که البته این دوره طولانی و تاریخی همواره دوستانه و صمیمانه نیز بوده است. شاید بتوان روابط و آشنایی متقابل دو کشور ایران و ژاپن را به شکل کلی به سه مرحله تقسیم کرد: نخست از دوران باستان تا شروع سده هفدهم که در این دوره علیرغم تماس‌هایی در کشور سوم یعنی چین و شبه‌جزیره کره تقریبا دو کشور هیچ شناختی از همدیگر نداشتند. البته در این دوران اقلام و صنایع ایرانی یا متأثر از فرهنگ ایرانی از طریق جاده ابریشم به ژاپن رسیدند و در برخی منابع تاریخی ژاپن به آمدن خارجیانی به این کشور اشاره می‌شود که احتمال ایرانی یا از اقوام ایرانی‌تبار به‌خصوص سغدی‌ بودن آنان داده می‌شود. از طرف دیگر هم در منابع تاریخی اسلام و ایران هم نام‌هایی برای جزیره‌هایی آن سوی چین یا در بحر محیط ذ کر شده است که احتمال داده می‌شود، اشاره به ژاپن داشته باشند. دومین مرحله از سده هفدهم تا نیمه دوم سده نوزدهم است که با قاطعیت می‌توان گفت، در این دوره ایرانیانی به ژاپن رفتند و در چند نوشته، اطلاعات بسیار ارزشمندی درباره ژاپن بیان شده است و در این دوره احتمالا کالاهایی تجاری از ژاپن به ایران آورده می‌شد. سومین مرحله، از نیمه دوم سده نوزدهم تا زمان حاضر است که در شروع این مرحله برای نخستین بار ایرانیانی به ژاپن رفتند که وقایع سفر خود را نوشتند و در مقابل ژاپنی‌هایی هم به ایران آمدند. در ادامه آثاری درباره دو کشور در کشور مقابل نوشته یا ترجمه شد و به تدریج این شناخت کامل و کامل‌تر گردید. در درون مرحله سوم و تقریبا از شروع سده بیستم است که ژاپن به محور علاقه‌مندی و توجه ویژه برای ایرانیان بدل می‌شود، نمونه‌ای که توانست علیرغم آسیایی بودن، فاصله و عقب‌ماندگی خود با غرب را جبران کند و در ردیف کشور‌های صنعتی جهان قرار گیرد. این سرمشق بودن بعد از پیروزی ژاپن در جنگ با روس و نیز موفقیت ژاپن در بازسازی کشور بعد از جنگ جهانی دوم و تبدیل شدن به اقتصاد دوم جهان، باز هم برجسته‌تر شد. وقایعی مانند عزیمت کارگران ایرانی به ژاپن بعد از جنگ ایران و عراق، تب مجموعه‌‌های تلویزیونی ژاپنی در ایران، کالا‌های با کیفیت ژاپنی و... بعد‌ها به عواملی مؤثر در توجه ایرانیان به ژاپن و شناخت این کشور بدل شدند. در سوی دیگر، جایگاه ایران به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین دارندگان ذخایر نفت و گاز و از جمله مهمترین تولید کنندگان آن و موقعیت منحصر به فرد و تاریخ، فرهنگ و تمدن کهن آن باعث جلب توجه ژاپنی‌‌ها به ایران شد. بعد از انقلاب آثار سینمای ایران هم توانستند جایگاه خود را در بین تماشاگران ژاپنی پیدا کنند و خود یکی دیگر از عوامل آشنایی ژاپنی‌‌ها با ایران شود. بنابراین دو کشور تقریبا در سده بیستم، جزء سال‌‌های پایانی جنگ جهانی دوم که ایران تحت فشار متفقین مجبور به اقداماتی گردید، همیشه روابط حسنه‌ و همراه با احترام با هم داشتند. و اما باید از نگاهی دیگر هم به موضوع روابط دو کشور توجه کرد و آن این که ایران و ژاپن در دو پایانه غرب و شرق آسیا نقش و تأثیرگذاری فراوانی را داشته و دارند و این مهم در روابط دو کشور نیز متجلی بوده و شاهد هستیم که در آستانه نودمین سال روابط رسمی دو کشور به پشتوانه و قدمت دهه‌‌ها روابط فرهنگی، ارتباطات و تعاملات صمیمانه‌ای برقرار بوده است و این نقش برای دو کشور می‌تواند در ارتقای فعالیت‌‌ها و ارتباطات در همه زمینه‌‌ها مؤثر واقع گردد.