کتاب زندگانی سیاسی هشتمین امام حضرت علی بن موسی الرضا جعفر مرتضی حسینی نشر دفتر نشر فرهنگ اسلامی

این کتاب متن فشرده و ترجمه شدۀ دستاورد تحقیقاتی نویسنده است که مدت سه سال رنج کاوش در آثار بی‌شمار را بر خود هموار کرد. وی، در پیش‌درآمد کتاب، نخست با لحنی بسیار مخلصانه و احساس‌برانگیز اثر خود را به پیشگاه امام زمان (ارواحنا له الفداء) تقدیم می‌کند؛ سپس از بسیاری مورخان و نویسندگان که به شرح زندگی امام رضا(ع) پرداخته‌اند گله می‌کند که چرا در پیرامون مسئلۀ مهمی همچون بیعت ولی‌عهدی امام(ع)، چندان که شایسته بود، قلم نزده‌اند. وی معتقد است که حوادث گذشته تاریخی فقط داستان‌هایی نیستند که برای سرگرمی در کتاب‌ها نوشته شده باشند، بلکه این رویدادها می‌توانند در جریان‌های زندگی کنونی ما نیز شدیداً نقش‌آفرین باشند. تدوین تاریخ و نقد و بررسی مسائل تاریخی بیشتر به انگیزۀ بهره‌برداری از آن‌ها در متن زندگی عینیِ خود ماست. باید احوال گذشتگان را دانست و شرایط روزگار‌شان را نیک دریافت تا از اوج و حضیض‌ها و جزر و مدها بسی پند و شیوۀ عمل آموخت. پس رسالت و وظیفۀ تاریخ از این دیدگاه در بازگویی تاریخ ملت‌ها خلاصه می‌شود، ولی نه به وجه مبتذل آن، بلکه به صورت ادای یک امانت راستین که با دقت و موشکافی ویژۀ بحران‌های فکری و مادّی و تحولات شرایط سیاسی و اجتماعی و دیگر مسائلی که بر ملت‌های پیشین گذشته بر ما عرضه می‌شود. اما اگر زبان تاریخ از نقل این حکایات اَلکن بماند، اسطوره‌ای بی‌خاصیت خواهد ماند و به‌زودی ما را با فقد تاریخ خودمان مواجه خواهد ساخت. تاریخ تنها آن نیست که بر تخت نشستن پادشاهان یا از شوکت فرو افتادن رژیم‌ها را بیان کند، بلکه باید همچنین آیینه‌ای باشد که این‌گونه رویدادها را درست در ظروف واقعی خودشان به ما نشان دهد. برخی از مورخان نقش نقّال بزم‌افروز حکمرانان خود را بازی می‌کردند؛ چه، به خاطر خوشایند آنان همۀ وقایع را نمی‌گفتند یا برخی ناگفتنی‌ها را بس گفتنی می‌نمودند؛ مثلاً چون رشتۀ سخن به مجلس طرب و بزم می‌کشید، چنان با پیاله و جام‌های نگارین آن را می‌آراستند که جنایتِ ناشی از این بزم‌ها همه تحت‌الشعاع قرار می‌گرفت. سکوت یا عدم تعمق در علل و شوَندهای رویداد باز از قماش همین‌گونه خیانت تاریخی است. بالطبع، این شیوه‌ها ما را که پای سخن تاریخ نشسته‌ایم از درک واقعیت خودِ رویداد محروم می‌سازد. نویسنده با این دید یکی از مهم‌ترین مسائل را در تاریخ اسلام برای تحقیق برگزیده، و با این باور که هنوز کاوش جانانه‌ای در پیرامونش صورت نگرفته، کتاب ارزنده‌ای را تألیف کرده که به لحاظ کمیت به ۵۰۰ صفحه در قطع وزیری می‌رسد. موضوع به‌راستی جالب توجه است؛ ولی به پاس رعایت حال بسیاری از خوانندگان عزیزمان که کمتر مجال خواندن مطالب مبسوط را پیدا می‌کنند، مترجم عرضه‌داشتِ متن فشردۀ آن را مناسب‌تر تشخیص داد. امید است که خواننده با خواندن همین متن کنونی به بهترین وجه با مطالب اساسی کتاب و دیدگاه‌های مؤلف آشنایی پیدا کند. ضمناً، کسانی که انگیزۀ تحقیق بیشتری دارند خواهند توانست به متن اصلی کتاب مراجعه کنند. سید خلیل خلیلیان