درباره تحلیل کاربردی موافقت نامه های عملیات مشترک نفتی
از زمانیکه کتاب کاربردی «مبادله ارزش: مذاکره موافقتنامههای لیسانس فناوری» را برای سازمان جهانی مالکیت فکری (وایپو) با هدف کمک به شرکتهای فرافن مستقر در کشورهای فارسی زبان ترجمه نمودم که بهطور رایگان در اختیار مخاطبین قرار گرفت، همواره تالیف کتابی کاربردی در زمینهی حقوق و قراردادهای نفتوگاز بهواسطه زمینهی کاری، از اهداف بنده بوده است و کتاب حاضر در رابطه با موافقتنامههای عملیات مشترک نفتی در همین راستا تألیف گردیده است.
موافقتنامه عملیات مشترک (م.ع.م) نفتی که بهمنظور اجرای مشترک پروژهای نفتی بین پیمانکاران/صاحبان امتیاز منعقد میشود، از سال ۱۹۵۶ میلادی در صنعت نفتوگاز جهان ابداع شده و بکار گرفته میشود و تعداد زیادی از پروژههای نفتی در دنیا، بهویژه در کشورهای توسعهیافته، بهطور مشترک و از طریق انعقاد م.ع.م بین اشخاص تشکیلدهندهی صاحبامتیاز (بهمعنای عام) اجرا میشوند چراکه اجرای پروژه به صورت مشترک، اصولاً موجب فراهمشدن امکان سرمایهگذاری در پروژههای بیشتر، تقلیل ریسک و تسهیم مهارت میشود؛ اما در ایران، بهخصوص در چند دههی اخیر قراردادهای بالادستی اصولاً با بیش از یک شخص منعقد نشدهاند تا امکان اجرای مشترک پروژهها فراهم شود.
عدم انعقاد قرارداد با بیش از یک شخص برای اجرای قراردادهای نفتی در ایران دلایل متعددی دارد که باید آنها را در میان عوامل فنی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و نهایتاً حقوقی-قراردادی جستجور کرد که تنها بررسی دلایل ناشی از عامل حقوقی-قراردادی در قلمرو این نوشتار میگنجد. در میان دلایل ناشی از عامل حقوقی-قراردادی، احتمالاً عدم کفایت دانش حقوقی-قراردادی مشارکت در اجرای پروژههای بالادستی یا میاندستی نفتی یکی از دلایل عدمِ امکانِ اجرایِ پروژهها به صورت مشترک میباشد؛ لذا هدف اصلی این کتاب افزایش دانش مزبور از طریق تحلیل و بررسی مفاد م.ع.م در دنیا با نظر به قوانین و مقررات داخلی و مقایسه مفاد یادشده با قراردادهای بالادستی در ایران و تعداد انتخاب شدهای از مدلهای قراردادی سایر کشورهاست تا زمینه حقوقی-قراردادی جهت بومیسازی م.ع.م بهوجود آید.
در همین راستا، مطالعهی این کتاب به کلیهی متخصصین و کارشناسان دخیل در انعقاد و اجرای قراردادهای بالادستی نفتی (یا حتی کلیه قراردادهای میاندستی یا پاییندستی که به بیش از یک شخص برای اجرا واگذار میشود)، توصیه میشود. در واقع، مهمترین عاملِ موفقیت هر پروژهای، کوشش بایسته(۱) است و در صورت تصمیم به واگذاری (از منظر کارفرما) یا انعقاد یک قرارداد بهطور مشترک (از منظر اشخاص تشکیلدهنده پیمانکار)، شناخت م.ع.م بهعنوان ساختاری محوری در اجرای مشترک پروژههای نفتی بخشی از چنین کوششی محسوب میشود.
جابر هوشمند