کتاب دیپلماسی انرژی جمهوری اسلامی ایران اثر اکبر صادقی نشر شرکت چاپ و نشر بازرگانی

سیاست خارجی یکی از مهمترین عرصه‌ها برای تامین منافع ملی است و کشورها از طریق آن با ابزارهایی نظیر دیپلماسی نسبت به این مهم همت می‌گمارند. البته دیپلماسی نیز خود وجوه گوناگونی دارد و متوقف به عرصه سیاسی نیست و همزمان با تحولات پیش رونده جهانی جنبه‌های مختلف و متفاوتی پیدا می‌کند. در این مسیر، اینکه هر کشور در چه شرایط جغرافیایی دارد و در چه برهه زمانی به سر می‌برد باعث می‌شود جنبه‌های مختلفی از دیپلماسی نسبت به سایر جنبه‌ها اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. ایران به عنوان یکی از مهمترین کشورهای خاورمیانه با داشتن موقعیت استراتژیک و منحصر به فرد جغرافیایی و سایر پتانسیل‌ها و ظرفیت‌های گسترده، فرصت‌های زیادی دارد تا از یکسو خود را در سلسله مراتب قدرت در نظام بین‌الملل جایگاه رفیع‌تری بخشد و از سوی دیگر رفاه، امنیت و آسایش را برای شهروندان خود به شکل حداکثری تامین نماید. این مهم نیازمند مدیریت مناسب و حساب شده است، بگونه‌ای که کشور بتواند در پرتو پویایی و فعالیت‌های مستمر، تحولات جهانی و منطقه‌ای را با استفاده از ابزاری‌های پیش گفته در حد امکان به نفع منافع ملی خود مدیریت کند. در این میان، مبحث انرژی و بویژه نفت و گاز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، زیرا یکی از محورهای اصلی و مهم ظرفیت‌های ایران برای نیل به اهداف پیش گفته مرتبط با برخورداری از منابع سرشار در این زمینه است. در نتیجه مقوله دیپلماسی انرژی جایگاه کلیدی و رفیعی در مناسبات ایران با سایر کشورها پیدا می‌کند که برنامه‌ریزی اصولی و مناسب در خصوص آن می‌تواند زمینه بهره‌مندی بیشتر کشور را برای تامین حداکثری منافع ملی فراهم آورد. زیرا موضوع انرژی به دلیل نقش تعیین‌کننده‌ای که در اقتصاد جهان معاصر دارد همواره یکی از مهمترین ‌‌موضوعات مورد توجه سیاست مداران در کشورهای مختلف جهان است. در این ‌فرایند، به طور تاریخی کشورهای دارای منابع انرژی و کشورهای طالب منابع انرژی هر یک به گونه‌ای بخش عمده‌ای از ظرفیت‌ها و توانمندی‌های سیاست خارجی خود را صرف تولید، توزیع و تضمین‌ امنیت انرژی ساخته‌اند. همچنین به دلیل اهمیت اقتصاد و نقشی که انرژی به ویژه نفت و گاز به عنوان موتور صنعت مدرن در دنیا ایفا می‌کند، جایگاه کشور‌های عمده صادر‌کننده نفت و گاز بیش از پیش برجسته شده است در کشوری مانند ایران موضوع نفت بیش از صد سال است که در دستور کار سیاست خارجی قرار دارد. از سوی دیگر رصد تحولات جهانی در عرصه انرژی حاکی از آن است که موضوعات و مسائل مختلف جدیدی طی سالهای اخیر به‌وجود آمده‌اند که یک دیپلماسی انرژی کارآمد نیازمند است که تحولات و دگرگونی‌ها را به دقت زیر نظر گرفته و بر اساس آن استراتژی و راهبرد خود را تعیین نماید. بدین منظور آنچه در دستور کار اصلی این کتاب قرار می‌گیرد، آسیب شناسی و تدوین دیپلماسی انرژی مناسب جمهوری اسلامی ایران متاثر از تحولات جهانی است بگونه‌ای که بتواند منافع ملی کشور را به صورت حداکثری تامین نماید. البته در این کتاب تکیه اصلی بر بحث موضوع نفت و گاز است، به این دلیل که در حال حاضر بنیادهای اقتصاد کشور و همچنین بخش بزرگی از درآمد ارزی و حتی تولید و صادرات کشور بر پایه نفت و مشتقات آن و گاز طبیعی است. البته اهمیت انرژی و حامل‌های آن در جهان کنونی و تأثیر آن بر منافع ملی کشورها بر کسی پوشیده نیست، اما موضوع انرژی برای جمهوری اسلامی ایران از این جهت خاص دیگر نیز دارای اهمیت است که توجه به این مقوله را در سیاست‌های خرد و کلان این کشور ویژه می‌سازد. این کتاب به عنوان منبع درسی دانشجویان رشته های اقتصاد و روابط بین الملل در مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد برای دروس در حوزه اقتصاد بین الملل قابل استفاده است. در نگارش این کتاب سعی شده است به بررسی تحولات انرژی و نشان دادن اهمیت وابستگی متقابل در تحولات انرژی و اهمیت بررسی جنبه های مختلف منافع ملی و اثرپذیری آن از تحولات انرژی ارائه شود. لازم می‌دانم از تمامی کسانی که در تدوین این کتاب همکاری و همفکری داشتند از جمله آقایان دکتر سیدجلال دهقانی فیروزآبادی، دکتر هادی آجیلی، دکتر داود منظور تشکر و قدردانی داشته و همچنین از آقای دکتر محسن الیاسی آغ چشمه که زحمت ویراستاری علمی کتاب را داشتند و از آقای دکتر یوسف حسن‌پورکارسالاری مدیرعامل شرکت چاپ و نشر بازرگانی سپاسگزارم. اکبر صادقی