درباره نقش بازارچه های مرزی جنوب شرق کشور در توسعه اقتصادی
با توجه به حضور تعداد زیادی از مردم کشورهای همسایه پاکستان و افغانستان برای سفرهای زیارتی، سیاحتی و یا کاری در ایران، ضرورت توجه به ایجاد، توسعه و مدیریت بازارچههای مرزی میتواند نقش مهمی در توسعه اقتصادی مرزنشینان ایفا کند. در نظام بینالملل، کشوری موفق خواهد بود که بتواند مشکلات جمعیتی خود را به حداقل برساند و با استفاده از راهکارهای مختلف اقتصادی و اجتماعی، جمعیت را به ماندن در نواحی مرزی علاقهمند نماید و توسعه فضایی آن را با برنامه و مدیریت لازم اعمال کند. با بررسی مناطق مختلف کشور، میتوان به عدم تعادلهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی میان مناطق مرزی و مناطق مرکزی پی برد. مناطق مرزی به لحاظ قرار گرفتن در انزوای جغرافیایی و دور بودن از مناطق صنعتی- اقتصادی، جزء مناطق محروم و توسعه نیافته محسوب میشوند. در صورت بی توجهی به نواحی مرزی شاهد چالشهای عمدهای مانند تخلیه این مناطق از جمعیت و ضعف امنیت خواهیم بود. بر اساس پژوهش «تحلیل ابعاد کیفیت زندگی در نواحی شهری» که در مجله علمی- پژوهش «برنامهریزی شهری» منتشر شده است، در میان شهرهای مرزی کشور، بیش از ۶۰ شهر در فهرست مناطق و شهرهای محروم قرار دارند. شهرهایی که هر کدام از آنها، بخشها و روستاهای کوچک محرومی در حاشیه نقاط مرزی دارند. مناطق مرزی ایران از لحاظ راههای دسترسی، امکانات آموزشی و بهداشتی، رفاه و خدمات اجتماعی، شرایط مسکن، بیمه و امکانات اولیه زندگی در پایینترین سطح قرار دارند. بیشتر مناطق مرزی و شهرهای اطراف مرزهای کشور فاقد صنایع مادر و یا کارخانههای بزرگ صنعتی هستند و معمولا حجم سرمایهگذاریهای اقتصادی در این مناطق بسیار پایین است. همین موضوعات در سالهای گذشته باعث شده تا کیفیت زندگی در مناطق مرزی کشور و استانهای مرزی بسیار پایین باشد و استانهای مرزی جزء مناطق محروم کشور محسوب شوند.
در تمام کشورهای جهان، به مرزهای مشترک میان کشورها به عنوان فرصت نگاه میشود. نقاط مرزی معمولا فرصتهای اقتصادی مطلوبی هستند که با راهاندازی بازارچههای مرزی و رونق اقتصادی و بازرگانی میتوانند نقش موثری در اقتصاد کشورها بازی کنند. علاوه بر این، این امر به ایجاد اشتغال در جوامع محلی و منطقهای هم منجر میشوند. نداشتن امکانات مناسب اولیه و تخصصی، نبود مدیریت یکپارچه و هماهنگ، نبود راههای دسترسی و جادههای مناسب، ناامنی مناطق اطراف، نبود امکانات رفاهی و خدماتی مانند مسافرخانه و رستوران و عدم هماهنگی بین کشور با کشورهای همسایه در این بازارچهها، از دلایل ناکامی راهاندازی بازارچههای مرزی در سالهای گذشته بوده است. این مشکلات و چالشها در شرایطی به ناکامی در راهاندازی بازارچههای مرزی منجر شده است که به اعتقاد کارشناسان فرهنگ، آداب و رسوم و زبان مشترک بین بسیاری از نقاط مرزی کشور با کشورهای همسایه میتواند پتانسیلی برای رونق این بازارچهها باشد. پتانسیلهایی که به نظر میرسد در سالهای گذشته، چندان جدی گرفته نشدهاند. در کنار بازارچههای مرزی، تعاونیهای مرزی هم میتوانند به رونق اقتصادی در شهرها و روستاهای این مناطق کمک بسیاری کنند و در نهایت امنیت را در این مناطق افزایش دهند. علاوه بر مسائل اقتصادی، توجه به مسائل اجتماعی و فرهنگی نیز در مناطق مرزی کشور از اهمیت ویژهای برخوردار است و به برقراری امنیت پایدار در مرزهای کشور کمک چشمگیری میکند. به ویژه این که تمام استانهای مرزی کشور از لحاظ فرهنگی، اجتماعی و مذهبی در شرایطی خاص قرار دارند. ایران از نظر سکونت اقوام گوناگون با مذاهب و زبانهای مختلف دارای تنوع بسیاری است که بیشتر این اقوام در مناطق و استانهای مرزی کشور زندگی میکنند، به طوری که تمام ۱۶ استان مرزی کشور سرزمین اقوام گوناگون هستند. یکی از استانهایی که بیشترین تعداد بازارچههای مرزی در کشور را داراست، استان پهناور سیستان و بلوچستان میباشد که علیرغم پتانسیلهای بالقوه برای بازارهای تجاری، همواره از محرومیتهای زیادی رنج برده است. در این کتاب به معرفی بازارچه های مرزی جنوب شرق کشور و نقش آن در توسعه اقتصادی پرداخته شده است