فقه سیاسی شاخهای از دانش فقه است که بخش عمده آن به تنظیم روابط دولت و ملت از سوئی و به تنظیم روابط دولت اسلامی با سایر دول و به طور کلی رابطه فرد یا جامعه اسلامی با فرد و دولت های دیگر می پردازد.گرچه در تقسیم بندی متداول در فقه بخشی تحت عنوان فقه سیاسی در نظر گرفته نشده و ابواب کتب فقهی قدماء که تحت عنوان «کتاب» از آن یاد شده است در سه بخش عمده «عبادات» «معاملات» و «احکام» جای گرفتهاند. اما بخش عمدهای از مباحث کتب فقهی عملا مشتمل بر مباحث فقه سیاسی است. نماز جمعه و حج و جهاد از مباحث عبادات؛ معامله با کفار، همکاری با دولت جور و ولایت بر محجورین، مبحث مهم ولایت فقیه در بخش معاملات از جمله این مباحث است. در حوزه احکام که عمدتاً مباحث حدود و قصاص و دیات مطرح شده است، گرچه جزو مباحث جزائی اسلام و در تقسیم بندی حقوق در مبحث حقوق جزاء قرار میگیرند؛ اما از آنجا که بدون وجود حکومت و حاکمیت، حکم به مجرم بودن فرد متخاطی و اجرای آن عملاً ممکن نمیباشد؛ ولایت بر جان و مال که از مباحث ولایت فقیه و فقه سیاسی است در این بخش از مباحث نیز قابل طرح است.از طرفی مباحث زیادی از مسائل فقه سیاسی در ضمن کتب قواعد فقه، مطرح شده است. که میتوان به قواعدی مانند قاعده «لاضرر»، «نفی سبیل»، «اعانه براثم»، «حرمت اهانت» و «اصل صحت» در کتب متداول قواعد فقهی اشاره نمود.برخی از قواعد فقه سیاسی در کتب متداول فقهی وجود ندارد ولی هماکنون در محافل علمی مطرح میشود که میتوان از قواعد مصلحت، عدالت، قاعده اهم و مهم برای نمونه نام برد. این قواعد در نصوص خاصی ـ مثل قاعده لاضررـ مطرح نشدهاند ولی از مجموعه منابع نقلی و عقلی قابل استنباط میباشند.
بخش اول کتاب مشتمل بر سه فصل بوده و هر یک متولی بررسی یکی از قواعد مهم فقه سیاسی هستند که عبارتند از:
مقاله اول به بررسی قاعده کاربردی مصلحت اختصاص یافته و نشان میدهد که چگونه فقه سیاسی شیعه بدون افتادن در ورطه «عرفی گرایی» توانسته از این قاعده بهرهمند گردد.
مقاله دوم قاعده عدالت را با عطف توجه به ساحت امنیت به بحث گذارده و از ظرفیتهای بالای این قاعده در اداره جامعه و تامین امنیت آن حکایت دارد.
سومین مقاله ملاحظات فرهنگی را در دستور کار دارد و قاعده امنیت را در ساحت فرهنگ به تحلیل میگذارد.
در بخش دوم، مقالاتی در محدوده حکومت اسلامی مطرح شده است. در همین ارتباط یک موضوع مشخص به عنوان مطالعات موردی انتخاب و به بحث گذارده شده که «منطقةالفراغ» می باشد.