کتاب ترجمه و تفسیر نهج البلاغه جلد 10 دفتر نشر فرهنگ اسلامی

توفیق یافتن به ستایش خداوندی، یک عامل اساسی برای استمرار در ذکر اوست. آدمی هنگامی که خداوند را به وسیلۀ حمد ستایش می‌کند، اگر معنای این حمد را که بهترین وسیلۀ تقرب به مقام ربوبی است، به خوبی بفهمد و درکی دربارۀ خداوند ـ جلّ جلاله ـ داشته باشد، با آن اثر روحانی عالی که در درون او ایجاد می‌شود، مانند یک چشمۀ جوشان دائمی، بذرهای کاشته‌شدۀ انواع ذکر الهی را آبیاری می‌کند. خداوند سبحان در برابر این ستایشگری، آدمی، او را در دریای فضل خود غوطه‌ور می‌کند. ذکر مبارک حمد، چنان نورانیتی در دل به وجود می‌آورد که با روشنایی آن، نعمت‌های بی‌پایان خداوندی در دیدگاه شخص حامد قرار می‌گیرد. گاهی از شدت تأثیر ذکر حمد در جان آدمی، حالتی مشاهده می‌شود که شبیه به این است که همۀ نعمت‌های خداوندی در اختیار انسان قرار گرفته است. با این دریافت‌های ملکوتی، انسان آگاه عظمت خداوندی را به اندازۀ توانایی خود درمی‌‌یابد: ۱. حمد صحیح، مانند چشمۀ همیشه جوشان، بذرهای کاشته‌‌شدۀ انواع ذکر الهی را آبیاری می‌کند. ۲. ستایشگر، خود را غوطه‌ور در دریای فضل خداوندی می‌بیند. ۳. نورانیتی که به سبب ذکر مبارک حمد در دل انسان به وجود می‌آید، با روشنایی آن، نعمت‌های بی‌پایان خداوندی در دیدگاه شخص حامد قرار می‌گیرد. ۴. گاهی شدت تأثیر ذکر حمد چنان است که ستایشگر تمامی نعمت‌های خداوندی را در اختیار خود می‌بیند. عِبَادَ ٱللّهِ، إِنَّ ٱلدَّهْرَ یَجْرِی بِٱلْبَاقِینَ کجَرْیِهِ بِٱلْمَاضِینَ؛ لاَ یَعُودُ مَا قَدْ وَلَّی مِنْهُ، وَلاَ یَبْقَی سَرْمَداً مَا فِیهِ. آخِرُ فَعَالِهِ، کأَوَّلِهِ. مُتَشَابِهَةٌ أُمُورُهُ، مُتَظَاهِرَةٌ أَعْلاَمُهُ. فَکأَنَّکمْ بِٱلسَّاعَةِ تَحْدُوکمْ حَدْوَ ٱلزَّاجِرِ بِشَوْلِهِ. ای بندگان خدا! روزگار بر آیندگان چنان می‌گذرد که بر گذشتگان. آنچه از زمان پشت گرداند، بازنمی‌‌گردد، و آنچه در جویبار زمان است، ابدی و سرمدی نخواهد ماند. پایان کار روزگار، همانند آغاز آن و امور آن شبیه یکدیگر است. علامت‌ها و نشانه‌های آن با ظهور پی در پی نمودار می‌شود. قطعی است که قیامت، شما را همچنان به سوی خود می‌رانَد، چونان ساربان که شتر مادۀ بی‌شیر و بچۀ او را فرا می‌‌خواند.